ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - ΕΙ ΔΙΔΑΚΤΟΝ Η ΑΡΕΤΗ
439.Α Περί τής αρετής βουλευόμεθα καί διαπορούμεν, εί διδακτόν εστί τό φρονείν τό δικαιοπραγείν τό εύ ζήν: είτα θαυμάζομεν, ει ρητόρων μέν έργα καί κυβερνητών καί αρμονικών καί οικοδόμων καί γεωργών μυρί' εστίν,
439.Β αγαθοί δ' άνδρες ονομάζονται καί λέγονται μόνον, ως ιπποκένταυροι καί γίγαντες καί κύκλωπες, έργον δ' αμεμφές εις αρετήν [καί ακέραιον] ουκ έστιν ευρείν ουδέ πάθους ακέραιον ήθος ουδ' άθικτον αισχρού βίον, αλλ' ει καί τι καλόν η φύσις αυτομάτως εκφέρει, τούτο πολλώ τώ αλλοτρίω, καθάπερ ύλη καρπός αγρία καί ακαθάρτω μιγνύμενος, εξαμαυρούται; ψάλλειν μανθάνουσιν οι άνθρωποι καί ορχείσθαι καί αναγιγνώσκειν γράμματα καί γεωργείν καί ιππεύειν: καί τί δεινόν; υποδείσθαι μανθάνουσι περιβάλλεσθαι, οινοχοείν διδάσκουσιν οψοποιείν: ταύτ' 
439.C άνευ τού μαθείν ουκ έστι χρησίμως ποιείν, δι' ό δέ ταύτα πάντα, τό εύ βιούν, αδίδακτον καί άλογον καί άτεχνον καί αυτόματον;
Ώ άνθρωποι, τί τήν αρετήν λέγοντες αδίδακτον είναι ποιούμεν ανύπαρκτον; ει γάρ η μάθησις γένεσίς εστιν, η τού μαθείν κώλυσις αναίρεσις. καίτοι γ', ώς φησιν ο Πλάτων (Clit. 407c), διά τήν τού ποδός πρός τήν λύραν αμετρίαν καί αναρμοστίαν ούτ' αδελφός αδελφώ πολεμεί ούτε φίλος φίλω διαφέρεται ούτε πόλεις πόλεσι δι' απεχθείας γινόμεναι τά έσχατα [κακά] δρωσί τε καί
439.D πάσχουσιν υπ' αλλήλων, ουδέ περί προσωδίας έχει τις ειπείν στάσιν εν πόλει γενομένην, ποτέρως Τελχινας αναγνωστέον, ουδ' εν οικία διαφοράν ανδρός καί γυναικός υπέρ κρόκης ή στήμονος: αλλ' όμως ούτ' άν ιστόν ούτε βιβλίον ή λύραν ο μή μαθών μεταχειρίσαιτο, καίπερ εις ουδέν μέγα βλαβησόμενος, αλλ' αιδείται γενέσθαι καταγέλαστος ("αμαθίην" γάρ Ηράκλειτός (Β 95) φησι "κρύπτειν άμεινον"), οίκον δέ καί γάμον καί πολιτείαν καί αρχήν οίεται καλώς μεταχειρίσασθαι <μή παισί μαθών ορθώς συμφέρεσθαι> μή γυναικί μή θεράποντι μή πολίτη μή αρχομένω μή άρχοντι; παιδός οψοφαγούντος ο Διογένης τώ παιδαγωγώ κόνδυλον έδωκεν, ορθώς ου τού μή μα-
439.Ε θόντος αλλά του μή διδάξαντος τό αμάρτημα ποιήσας. είτα παροψίδος μέν ή κύλικος ουκ έστι κοινωνείν επιδεξίως, άν μή μάθη τις ευθύς εκ παίδων αρξάμενος, ως Αριστοφάνης (Nub. 979), "μή κιχλίζειν μηδ' οψοφαγείν μηδ' ίσχειν τώ πόδ' επαλλάξ", οίκου δέ καί πόλεως καί γάμου καί βίου καί αρχής κοινωνίαν ανέγκλητον ενδέχεται γενέσθαι μή μαθόντων όντινα χρή τρόπον αλλήλοις συμφέρεσθαι;
Ο Αρίστιππος ερωτηθείς υπό τινος "πανταχού σύ άρ' εί" γελάσας "ουκούν" έφη "παραπόλλυμι τό ναύλον, εί γε πανταχού ειμι". τί ούν; ουκ άν είποις καί αυτός "ει μή
439.F γίνονται μαθήσει βελτίονες άνθρωποι, παραπόλλυται ο μισθός τών παιδαγωγών"; πρώτοι γάρ ούτοι παραλαμβάνοντες εκ γάλακτος, ώσπερ αι τίτθαι ταίς χερσί τό σώμα πλάττουσιν, ούτω τό ήθος ρυθμίζουσι τοίς έθεσιν εις ίχνος τι πρώτον αρετής καθιστάντες. καό ο Λάκων ερωτηθείς τί παρέχει παιδαγωγών, "τά καλά" έφη "τοίς παισίν ηδέα ποιώ." καίτοι τί διδάσκουσιν οι παιδαγωγοί; κεκυφότας εν ταίς οδοίς παριπατείν, ενί δακτύλω
440.Α τού ταρίχους άψασθαι, δυσί τόν ιχθύν | σίτον κρέας, ούτω καθήσθαι, τό ιμάτιον ούτως αναλαβείν. τί ούν; ο λέγων λειχήνος ιατρικήν είναι καί παρωνυχίας, πλευρίτιδος δε καί πυρετού καί φρενίτιδος μή είναι, τί διαφέρει
τού λέγοντος ότι τών μικρών καί παιδικών καθηκόντων εισί διδασκαλεία καί λόγοι καί υποθήκαι, τών δέ μεγάλων καί τελείων άλογος τριβή καί περίπτωσίς εστιν; ως γάρ ο λέγων ότι δεί κώπην ελαύνειν μαθόντα <κυβερνάν δέ καί μή μαθόντα> γελοιός εστιν, ούτως ο μέν τών άλλων απολείπων τεχνών μάθησιν αρετής δ' αναιρών τουναντίον έοικε τοίς Σκύθαις ποιείν. εκείνοι μέν γάρ, ώς φησιν
Ηρόδοτος (IV 2), τους οικέτας εκτυφλούσιν όπως παραδώσιν αυτοίς, ούτος δέ ταίς δούλαις καί υπηρέτισι τέχναις
440.Β ώσπερ όμμα τόν λόγον εντιθείς τής αρετής αφαιρεί. καίτοι γ' ο στρατηγός Ιφικράτης πρός τόν Χαβρίου Καλλίαν ερωτώντα καί λέγοντα "τίς εί; τοξότης; πελταστής; ιππεύς; οπλίτης;" "ουδείς" έφη "τούτων αλλά τούτοις πάσιν ο επιτάττων." γελοίος ούν ο λέγων, ότι τοξική καί οπλιτική καί τό σφενδονάν καί τό ιππεύειν διδακτόν εστι, στρατηγική δέ καί τό στρατηγείν ως έτυχε παραγίνεται καί οίς έτυχε μή μάθουσιν. ουκούν έτι γελοιότερος ο μόνην τήν φρόνησιν μή διδακτήν αποφαίνων, ής άνευ τών άλλων τεχνών όφελος ουδέν ουδ' όνησίς εστιν. ει δ' ηγεμών αύτη καί κόσμος ούσα πασών καί τάξις εις τό χρήσιμον έκα
440.C στον καθίστησιν,  αυτίκα τίς δείπνου χάρις, ησκημένων καί μεμαθηκότων παίδων "δαιτρεύσαι καί οπτήσαι καί οινοχοήσαι, "ει μή διάθεσις μηδέ τάξις είη περί τούς διακονούντας;
Επιστροφή στα περιεχόμενα   -  |  -   Διαβάστε το κείμενο σε μετάφραση στα νέα ελληνικά