|
|
|
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - ΕΙ ΔΙΔΑΚΤΟΝ Η ΑΡΕΤΗ; |
|
ΕΙΝΑΙ ΔΙΔΑΚΤΗ Η ΑΡΕΤΗ; |
| Περί της αρετής συζητάγαμε και απορούσαμε, εάν είναι διδακτή η ορθή κρίση η δίκαιη πράξη η σωστή ζωή: και έπειτα αναρωτιόμαστε, που των ρητόρων μεν τα έργα και των κυβερνητών και των μουσικών και οικοδόμων και γεωργών είναι άπειρα, ενώ αγαθοί ονομάζονται και λέγονται μόνον οι άνδρες, όπως ιπποκένταυροι και γίγαντες και κύκλωπες, έργο δε χωρίς σφάλματα σε αρετή [και ακέραιο] δεν έχει βρεθεί ούτε ακέραιο ήθος από πάθος ούτε αδιάφθειρος αισχρός βίος, αλλά ακόμα κι αν οτιδήποτε καλό η φύσις από μόνη της καρποφορεί, τόσα πολλά και διαφορετικά, όπως ακριβώς η ύλη καρπός ακαλλιέργητος και ακάθαρτα αναμιγμένος, αμαυρώνεται. οι άνθρωποι μαθαίνουν να τραγουδούν και να χορεύουν και να διαβάζουν γράμματα και να καλλιεργούν τη γη και να ιππεύουν: και ποιο το τρομερό; να μαθαίνουν να φορούν υποδήματα, το να κερνούν κρασί διδάσκονται και να παρασκευάζουν φαγητά: αυτά χωρίς να τα μάθουν δεν γίνονται χρήσιμα για ωφέλεια, γι’ αυτό το οποίο γίνονται αυτά πάντα, ο σωστός τρόπος βίου, δεν διδάσκεται και δεν χρειάζεται λογική και τέχνη και τύχη. Ω άνθρωποι, γιατί την αρετή λέγοντας αδίδακτη είναι σαν να την κάνουμε ανύπαρκτη; εάν δηλαδή η μάθηση σημαίνει γένεση, η καθυστέρηση της μάθησης είναι καταστροφή. Και πράγματι, όπως λέει ο Πλάτων, για την αμετρία και την ασυμφωνία του ποιήματος προς τη λύρα ούτε ο αδελφός, τον αδελφό πολεμά ούτε ο φίλος τον φίλο διχογνωμεί ούτε η πόλη τις άλλες πόλεις από απέχθεια να κάνουν τα χειρότερα πράγματα και να αλληλοεξοντώνονται μεταξύ τους, ούτε περί της προσωδίας μπορεί κάποιος να πει για την εξέγερση που στην πόλη γίνεται, όπως στους Τελχίνες διαβάζουμε, ούτε μέσα στο σπίτι διαφορά ανδρός και γυναικός στο όνομα της κρόκης ή του στήμονα: αλλά όμως ούτε ύφασμα ούτε βιβλίο ή λύρα δεν θα χρησιμοποιούσε αυτός που δεν είχε μάθει να τα μεταχειρίζεται, αν και κανένα μεγάλο κακό δεν θα πάθαινε, αλλά πάντα γίνεται γελοίος (« την αμάθεια» λοιπόν ο Ηράκλειτος είπε « να κρύβεις καλύτερα»), την οικία δε και τον γάμο και την πολιτεία και την αρχή υποθέτει καλά μπορεί να μεταχειριστεί <δεν έχει μάθει ορθά να συμπεριφέρεται στο παιδί του> μήτε με τη γυναίκα του μήτε με τον υπηρέτη μήτε με τον συμπολίτη μήτε με το αρχόμενο μήτε με τον άρχοντα; Το παιδί που έφαγε λαίμαργα ένα έδεσμα ο Διογένης στον παιδαγωγό του μπουνιά έδωσε, όχι γιατί δεν του μάθαινε τα ορθά αλλά που δεν του δίδαξε το σφάλμα να διορθώνει. (Έπειτα από αυτά αγοράζοντας κάποιο έδεσμα μεν η κύλικα δεν είναι να επικοινωνεί επιδεξίως,) αν δεν έχουν μάθει τις σωστές αρχές των παιδιών, όπως λέει ο Αριστοφάνης « να μη ξεφαντώνουν ούτε να τρώνε εδέσματα ούτε να μπορούν να σταυρώνουν τα πόδια», με το σπίτι τους δε και την πόλη και το γάμο και τον βίο και την αρχή σχέση άμεμπτη είναι δυνατό να δημιουργήσουν αν δεν έχουν μάθει πως πραγματικά είναι ανάγκη να συμπεριφέρονται μεταξύ τους. Ο Αρίστιππος όταν ρωτήθηκε από κάποιον «σε κάθε μέρος εσύ βρίσκεσαι;» γελώντας «όχι λοιπόν» είπε «δαπανώ άδικα το ναύλο, εάν πράγματι βρίσκομαι παντού». Τι όμως; Δεν θα έλεγες και εσύ ότι «εάν δεν γίνονται με την μάθηση καλύτεροι οι άνθρωποι, χάνεται άδικα ο μισθός των παιδαγωγών;» αυτοί λοιπόν πρώτοι που παραλαμβάνουν το παιδί μετά από τον θηλασμό, (όπως ακριβώς οι τροφοί με τα χέρια τους πλάθουν το σώμα, αυτό το ήθος ρυθμίζουν να θέσουν στις αναζητήσεις σαν πρώτο βήμα της αρετής καθίσταται). Και ο Λάκων όταν ρωτήθηκε τι πετύχαινε παιδαγωγώντας, «τα καλά» είπε «των παιδιών τα ιδανικά δημιουργώ» και πράγματι τι διδάσκουν οι παιδαγωγοί; Με χαμηλωμένο το κεφάλι στις οδούς να περπατούν, με το ένα του δάκτυλο να αγγίζουν τα παστά ψάρια, με τα δυο το φρέσκο ψάρι το ψωμί και το κρέας, με ποιον τρόπο να κάθονται, το πανωφόρι με ποιόν τρόπο να φορούν. Τι όμως; Αυτός που λέει ότι η ιατρική είναι για τις λειχήνες η ιατρική και τις παρανυχίδες, για την πλευρίτιδα δε για τον πυρετό και την φρενίτιδα δεν είναι, σε τι διαφέρει από αυτόν που λέει ότι μικρά και παιδικά καθήκοντα είναι η διδασκαλεία και οι λόγοι και οι συμβουλές, τα δε μεγάλα και τέλεια με την άλογη τριβή και ευκαιρία είναι; Καθώς γιατί αυτός που λέει ότι πρέπει να κωπηλατούμε αφού μάθουμε < αλλά να κυβερνάμε χωρίς να έχουμε μάθει> γελοίος είναι, έτσι αυτός που λέει ότι οι άλλες τέχνες αποκτούνται με την μάθηση αλλά την αρετή αφαιρεί δε το αντίθετο φαίνεται με τους Σκύθες να κάνει. Εκείνοι μεν λοιπόν, όπως λέει ο Ηρόδοτος, τους δούλους τυφλώνουν για να παραδίδουν σ’ αυτούς, αυτός δε στις δουλικές και υπηρετικές τέχνες τον λόγο όπως ακριβώς βλέπει να τίθεται προσφέρει ενώ από την αρετή τον αφαιρεί. Και όταν ο στρατηγός Ιφικράτης από τον Καλλία του Χαβρίου ρωτήθηκε « τι είναι; Τοξότης; Πελταστής; Ιππέας; Οπλίτης;» «κανείς» είπε « από αυτούς αλλά αυτός που πάντα τους διατάζει όλους.» είναι γελοίος επομένως αυτός που λέει ότι, ότι η τοξική και η οπλιτική και το σφενδόνισμα και το να ιππεύεις είναι διδακτά, αλλά η στρατηγική δε και η διοίκηση όπως τύχει παρουσιάζετε και σ’ αυτούς που έτυχε να μην μάθουν. Λοιπόν ακόμη γελοιότερος είναι αυτός που αναδεικνύει την φρόνηση σαν μόνη μη διδακτή, χωρίς την οποία από τις άλλες τέχνες όφελος κανένα ούτε κέρδος μπορεί να υπάρξει. (Εάν δε αυτή σαν ηγέτιδα όλου του κόσμου ρυθμίσει τα χρήσιμα και τοποθετήσει το καθένα σε ωφέλιμη θέση, για παράδειγμα, από ένα δείπνο μπορεί να λάβει κάποιος, για να δει πόσο εξασκημένα και μαθημένα είναι τα παιδιά στο να «κόβουν το κρέας και να το ψήνουν και να κερνούν το κρασί, εάν έχουν μέθοδο και τάξη όπως οι υπηρέτες;") |
| Επιστροφή στα περιεχόμενα |
