ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - ΝΕΦΕΛΕΣ
{Κρ.} λέξω τοίνυν τήν αρχαίαν παιδείαν ως διέκειτο, 
ότ' εγώ τά δίκαια λέγων ήνθουν καί σωφροσύνη 'νενόμιστο. 
πρώτον μέν έδει παιδός φωνήν γρύξαντος μηδέν' ακούσαι: 
είτα βαδίζειν εν ταίσιν οδοίς ευτάκτως εις κιθαριστού 
τούς κωμήτας γυμνούς αθρόους, κει κριμνώδη κατανείφοι. 
είτ' αύ προμαθείν άσμ' εδίδασκεν τώ μηρώ μή ξυνέχοντας, 
ή “Παλλάδα περσέπολιν δεινάν” ή “τηλέπορόν τι 
βόαμα”, 
εντειναμένους τήν αρμονίαν ήν οι πατέρες παρέδωκαν. 
ει δέ τις αυτών βωμολοχεύσαιτ' ή κάμψειέν τινα καμπήν 
οίας οι νύν, τάς κατά Φρύνιν ταύτας τάς δυσκολοκάμπ-
τους, 
επετρίβετο τυπτόμενος πολλάς ως τάς Μούσας αφανίζων. 
εν παιδοτρίβου δέ καθίζοντας τόν μηρόν έδει προβαλέσθαι 
τούς παίδας, όπως τοίς έξωθεν μηδέν δείξειαν απηνές: 
είτ' αύ πάλιν αύθις ανιστάμενον συμψήσαι καί προνοείσθαι 
είδωλον τοίσιν ερασταίσιν τής ήβης μή καταλείπειν. 
ηλείψατο δ' άν τουμφαλού ουδείς παίς υπένερθεν τότ' άν, 
ώστε 
τοίς αιδοίοισι δρόσος καί χνούς ώσπερ μήλοισιν επήνθει. 
ουδ' άν μαλακήν φυρασάμενος τήν φωνήν πρός τόν εραστήν 
αυτός εαυτόν προαγωγεύων τοίν οφθαλμοίν εβάδιζεν. 
ουδ' ανελέσθαι δειπνούντ' εξήν κεφάλαιον τής ραφανίδος, 
ουδ' άννηθον τών πρεσβυτέρων αρπάζειν ουδέ σέλινον, 
ουδ' οψοφαγείν ουδέ κιχλίζειν ουδ' ίσχειν τώ πόδ' εναλλάξ. 
{Ητ.} αρχαίά γε καί Διπολιώδη καί τεττίγων ανάμεστα 
καί Κηκείδου καί Βουφονίων. 
{Κρ.} αλλ' ούν ταύτ' εστίν εκείνα 
εξ ών άνδρας Μαραθωνομάχας ημή παίδευσις έθρεψεν. 
σύ δέ τούς νύν ευθύς εν ιματίοισι διδάσκεις εντετυλίχθαι, 
ώστε μ' απάγχεσθ' όταν ορχείσθαι Παναθηναίοις δέον 
αυτούς 
τήν ασπίδα τής κωλής προέχων αμελή τις Τριτογενείης. 
πρός ταύτ', ώ μειράκιον, θαρρών εμέ τόν κρείττω λόγον 
αιρού. 
καπιστήσει μισείν αγοράν καί βαλανείων απέχεσθαι, 
καί τοίς αισχροίς αισχύνεσθαι κάν σκώπτη τίς σε φλέγεσθαι, 
καί τών θάκων τοίς πρεσβυτέροις υπανίστασθαι προσιούσιν, 
καί μή περί τούς σαυτού γονέας σκαιουργείν, άλλο τε μηδέν 
αισχρόν ποιείν ότι τής Αιδούς μέλλεις τάγαλμ' † αναπλή-
σειν †: 
μηδ' εις ορχηστρίδος εισάττειν, ίνα μή πρός ταύτα κεχηνώς 
μήλω βληθείς υπό πορνιδίου τής ευκλείας αποθραυσθής, 
μηδ' αντειπείν τώ πατρί μηδέν μηδ' 'Ιαπετόν καλέσαντα 
μνησικακήσαι τήν ηλικίαν εξ ής ενεοττοτροφήθης. 
{Ητ.} ει ταύτ', ώ μειράκιον, πείσει τούτω, νή τόν Διόνυσον 
τοίς `Ιπποκράτους υιέσιν είξεις καί σε καλούσι βλιτομάμ-
μαν. 
{Κρ.} αλλ' ούν λιπαρός γε καί ευανθής εν γυμνασίοις διατρίψεις, 
ου στωμύλλων κατά τήν αγοράν τριβολεκτράπελ', οίάπερ οι 
νύν, 
ουδ' ελκόμενος περί πραγματίου γλισχραντιλογεξεπιτρίπτου, 
αλλ' εις 'Ακαδήμειαν κατιών υπό ταίς μορίαις αποθρέξει 
στεφανωσάμενος καλάμω λευκώ μετά σώφρονος ηλικιώτου, 
σμίλακος όζων καί απραγμοσύνης καί λεύκης † φυλλο-
βολούσης †, 
ήρος εν ώρα, χαίρων οπόταν πλάτανος πτελέα ψιθυρίζη. 
ήν ταύτα ποής αγώ φράζω 
καί πρός τούτοις προσέχης τόν νούν 
έξεις αιεί 
στήθος λιπαρόν, χροιάν λαμπράν, 
ώμους μεγάλους, γλώτταν βαιάν, 
πυγήν μεγάλην, πόσθην μικράν: 
ήν δ' άπερ οι νύν επιτηδεύης, 
πρώτα μέν έξεις 
χροιάν ωχράν, ώμους μικρούς, 
στήθος λεπτόν, γλώτταν μεγάλην, 
κωλήν μικράν, ψήφισμα μακρόν, 
καί σ' αναπείσει τό μέν αισχρόν άπαν 
καλόν ηγείσθαι, τό καλόν δ' αισχρόν, 
καί πρός τούτοις τής 'Αντιμάχου 
καταπυγοσύνης αναπλήσει. 

{Χο.} ώ καλλίπυργον σοφίαν {αντ.} 
κλεινοτάτην επασκών, 
ως ηδύ σου τοίσι λόγοις 
σώφρον έπεστιν άνθος. 
ευδαίμονες άρ' ήσαν οι ζώντες τότε. 
πρός τάδε σ', ώ κομψοπρεπή μούσαν έχων, 
δεί σε λέγειν τι καινόν, ως 
ηυδοκίμηκεν ανήρ. 
δεινών δέ σοι βουλευμάτων έοικε δείν πρός αυτόν, 
είπερ τόν άνδρ' υπερβαλεί καί μή γέλωτ' οφλήσεις. 

{Ητ.} καί μήν πάλαι 'γώ 'πνιγόμην τά σπλάγχνα καπεθύμουν 
άπαντα ταύτ' εναντίαις γνώμαισι συνταράξαι. 
εγώ γάρ ήττων μέν λόγος δι' αυτό τούτ' εκλήθην 
εν τοίσι φροντισταίσιν, ότι πρώτιστος επενόησα 
τοίσιν νόμοις καί ταίς δίκαις ταναντί' αντιλέξαι. 
καί τούτο πλείν ή μυρίων έστ' άξιον στατήρων, 
αιρούμενον τούς ήττονας λόγους έπειτα νικάν. 
σκέψαι δέ τήν παίδευσιν ή πέποιθεν, ως ελέγξω, 
όστις σε θερμώ φησί λούσθαι πρώτον ουκ εάσειν. 
καίτοι τίνα γνώμην έχων ψέγεις τά θερμά λουτρά; 
{Κρ.} οτιή κάκιστόν εστι καί δειλόν ποεί τόν άνδρα. 
{Ητ.} επίσχες: ευθύς γάρ σε μέσον έχω λαβών άφυκτον. 
καί μοι φράσον: τών τού Διός παίδων τίν' άνδρ' άριστον 
ψυχήν νομίζεις, ειπέ, καί πλείστους πόνους πονήσαι; 
{Κρ.} εγώ μέν ουδέν' `Ηρακλέους βελτίον' άνδρα κρίνω. 
{Ητ.} πού ψυχρά δήτα πώποτ' είδες `Ηράκλεια λουτρά; 
καίτοι τίς ανδρειότερος ήν; 
{Κρ.} ταύτ' εστί, ταύτ', εκείνα 
ά τών νεανίσκων αεί δι' ημέρας λαλούντων 
πλήρες τό βαλανείον ποιεί κενάς δέ τάς παλαίστρας. 
{Ητ.} είτ' εν αγορά τήν διατριβήν ψέγεις, εγώ δ' επαινώ. 
ει γάρ πονηρόν ήν, ''Ομηρος ουδέποτ' άν εποίει 
τόν Νέστορ' αγορητήν άν, ουδέ τούς σοφούς άπαντας. 
άνειμι δήτ' εντεύθεν εις τήν γλώτταν, ήν οδί μέν 
ού φησι χρήναι τούς νέους ασκείν, εγώ δέ φημι. 
καί σωφρονείν αύ φησί χρήναι, δύο κακώ μεγίστω. 
επεί σύ διά τό σωφρονείν τώ πώποτ' είδες ήδη 
αγαθόν τι γενόμενον; φράσον, καί μ' εξέλεγξον ειπών. 
{Κρ.} πολλοίς. ο γούν Πηλεύς έλαβε διά τούτο τήν μάχαιραν. 
{Ητ.} μάχαιραν; αστείόν γε κέρδος έλαβεν ο κακοδαίμων. 
`Υπέρβολος δ' ουκ τών λύχνων πλείν ή τάλαντα πολλά 
είληφε διά πονηρίαν, αλλ' ου μά Δί' ου μάχαιραν. 
{Κρ.} καί τήν Θέτιν γ' έγημε διά τό σωφρονείν ο Πηλεύς. 
{Ητ.} κάτ' απολιπούσά γ' αυτόν ώχετ': ου γάρ ήν υβριστής 
ουδ' ηδύς εν τοίς στρώμασιν τήν νύκτα παννυχίζειν: 
γυνή δέ σιναμωρουμένη χαίρει. σύ δ' εί Κρόνιππος. 
σκέψαι γάρ, ώ μειράκιον, εν τώ σωφρονείν άπαντα 
άνεστιν, ηδονών θ' όσων μέλλεις αποστερείσθαι: 
παίδων, γυναικών, κοττάβων, όψων, πότων, καχασμών. 
καίτοι τί σοι ζήν άξιον, τούτων εάν στερηθής; 
είεν. πάρειμ' εντεύθεν εις τάς τής φύσεως ανάγκας. 
ήμαρτες, ηράσθης, εμοίχευσάς τι, κάτ' ελήφθης. 
απόλωλας: αδύνατος γάρ εί λέγειν. εμοί δ' ομιλών 
χρώ τή φύσει, σκίρτα, γέλα, νόμιζε μηδέν αισχρόν. 
μοιχός γάρ ήν τύχης αλούς, τάδ' αντερείς πρός αυτόν, 
ως ουδέν ηδίκηκας: είτ' εις τόν Δί' επανενεγκείν, 
κακείνος ως ήττων έρωτός εστι καί γυναικών: 
καίτοι σύ θνητός ών θεού πώς μείζον άν δύναιο; 
{Κρ.} τί δ' ήν ραφανιδωθή πιθόμενός σοι τέφρα τε τιλθή; 
έξει τινά γνώμην λέγειν τό μή ευρύπρωκτος είναι; 
{Ητ.} ήν δ' ευρύπρωκτος ή, τί πείσεται κακόν; 
{Κρ.} τί μέν ούν άν έτι μείζον πάθοι τούτου ποτέ; 
{Ητ.} τί δήτ' ερείς, ήν τούτο νικηθής εμού; 
{Κρ.} σιγήσομαι. τί δ' άλλο; 
{Ητ.} φέρε δή μοι φράσον, 
συνηγορούσιν εκ τίνων; 
{Κρ.} εξ ευρυπρώκτων. 
{Ητ.} πείθομαι. 
τί δαί; τραγωδούσ' εκ τίνων; 
{Κρ.} εξ ευρυπρώκτων. 
{Ητ.} εύ λέγεις. 
δημηγορούσι δ' εκ τίνων; 
{Κρ.} εξ ευρυπρώκτων. 
{Ητ.} άρα δήτ' 
έγνωκας ως ουδέν λέγεις; 
καί τών θεατών οπότεροι πλείους σκόπει. 
{Κρ.} καί δή σκοπώ. 
{Ητ.} τί δήθ' οράς; 
{Κρ.} πολύ πλείονας, νή τούς θεούς, 
τούς ευρυπρώκτους. τουτονί 
γούν οίδ' εγώ κακεινονί 
καί τόν κομήτην τουτονί. 
{Ητ.} τί δήτ' ερείς; 
{Κρ.} ηττήμεθ'. ώ κινούμενοι, 
πρός τών θεών δέξασθέ μου θοιμάτιον, ως 
εξαυτομολώ πρός υμάς. 
{Ητ.} τί δήτα; πότερα τούτον απάγεσθαι λαβών 
βούλει τόν υιόν, ή διδάσκω σοι λέγειν; 
{Στ.} δίδασκε καί κόλαζε καί μέμνησ' όπως 
εύ μοι στομώσεις αυτόν, επί μέν θάτερα 
οίον δικιδίοις, τήν δ' ετέραν αυτού γνάθον 
στόμωσον οίαν εις τά μείζω πράγματα. 
{Ητ.} αμέλει, κομιεί τούτον σοφιστήν δεξιόν. 
{Φε.} ωχρόν μέν ούν οίμαί γε καί κακοδαίμονα. 

{Χο.} χωρείτέ νυν. οίμαι δέ σοί 
ταύτα μεταμελήσειν. 
τούς κριτάς ά κερδανούσιν, ήν τι τόνδε τόν χορόν 
ωφελώσ' εκ τών δικαίων, βουλόμεσθ' ημείς φράσαι. 
πρώτα μέν γάρ, ήν νεάν βούλησθ' εν ώρα τούς αγρούς, 
ύσομεν πρώτοισιν υμίν, τοίσι δ' άλλοις ύστερον. 
είτα τόν καρπόν τεκούσας αμπέλους φυλάξομεν, 
ώστε μήτ' αυχμόν πιέζειν μήτ' άγαν επομβρίαν. 
ήν δ' ατιμάση τις ημάς θνητός ών ούσας θεάς, 
προσεχέτω τόν νούν πρός ημών οία πείσεται κακά, 
λαμβάνων ούτ' οίνον ούτ' άλλ' ουδέν εκ τού χωρίου. 
ηνίκ' άν γάρ αί τ' ελαίαι βλαστάνωσ' αί τ' άμπελοι, 
αποκεκόψονται: τοιαύταις σφενδόναις παιήσομεν. 
ήν δέ πλινθεύοντ' ίδωμεν, ύσομεν καί τού τέγους 
τόν κέραμον αυτού χαλάζαις στρογγύλαις συντρίψομεν. 
κάν γαμή ποτ' αυτός ή τών ξυγγενών ή τών φίλων, 
ύσομεν τήν νύκτα πάσαν, ώστ' ίσως βουλήσεται 
κάν εν Αιγύπτω τυχείν ών μάλλον ή κρίναι κακώς. 

{Στ.} πέμπτη, τετράς, τρίτη: μετά ταύτην δευτέρα: 
είθ' ήν εγώ μάλιστα πασών ημερών 
δέδοικα καί πέφρικα καί βδελύττομαι, 
ευθύς μετά ταύτην έσθ' ένη τε καί νέα. 
πάς γάρ τις ομνύς, οίς οφείλων τυγχάνω, 
θείς μοι πρυτανεί' απολείν μέ φησι καξολείν. 
καμού μέτριά τε καί δίκαι' αιτουμένου, 
“ώ δαιμόνιε, τό μέν τι νυνί μή λάβης, 
τό δ' αναβαλού μοι, τό δ' άφες”, ού φασίν ποτε 
ούτως απολήψεσθ', αλλά λοιδορούσί με 
ως άδικός ειμι, καί δικάσεσθαί φασί μοι. 
νύν ούν δικαζέσθων. ολίγον γάρ μοι μέλει, 
είπερ μεμάθηκεν εύ λέγειν Φειδιππίδης. 
τάχα δ' είσομαι κόψας τό φροντιστήριον. 
παί, ημί, παί, παί. 
{Σω.} Στρεψιάδην ασπάζομαι. 
{Στ.} κάγωγέ σ'. αλλά τουτονί πρώτον λαβέ. 
χρή γάρ επιθαυμάζειν τι τόν διδάσκαλον. 
καί μοι τόν υιόν, ει μεμάθηκε τόν λόγον 
εκείνον, είφ', όν αρτίως εισήγαγες. 
{Σω.} μεμάθηκεν. 
{Στ.} εύ γ', ώ παμβασίλει' 'Απαιόλη. 
{Σω.} ώστ' αποφύγοις άν ήντιν' άν βούλη δίκην. 
{Στ.} κει μάρτυρες παρήσαν ότ' εδανειζόμην; 
{Σω.} πολλώ γε μάλλον, κάν παρώσι χίλιοι. 
{Στ.} βοάσομαι τάρα τάν υπέρτονον 
βοάν. ιώ, κλάετ' ώ 'βολοστάται, 
αυτοί τε καί ταρχαία καί τόκοι τόκων. 
ουδέν γάρ άν με φλαύρον εργάσαισθ' έτι, 
οίος εμοί τρέφεται 
τοίσδ' ενί δώμασι παίς 
αμφήκει γλώττη λάμπων, 
πρόβολος εμός, σωτήρ δόμοις, εχθροίς βλάβη, 
λυσανίας πατρώων μεγάλων κακών: 
όν κάλεσον τρέχων ένδοθεν ως εμέ. 
ώ τέκνον, ώ παί, έξελθ' οίκων, 
άϊε σού πατρός. 
{Σω.} όδ' εκείνος ανήρ. 
{Στ.} ώ φίλος, ώ φίλος. 
{Σω.} άπιθι λαβών. 
{Στ.} ιώ ιώ, τέκνον. 
ιού ιού. 
ως ήδομαί σου πρώτα τήν χροιάν ιδών. 
νύν μέν γ' ιδείν εί πρώτον εξαρνητικός 
καντιλογικός, καί τούτο τουπιχώριον 
ατεχνώς επανθεί, τό “τί λέγεις σύ;” καί δοκείν 
αδικούντ' αδικείσθαι, καί κακουργούντ', οίδ' ότι. 
επί τού προσώπου τ' εστίν 'Αττικόν βλέπος. 
νύν ούν όπως σώσεις μ', επεί καπώλεσας. 
{Φε.} φοβεί δέ δή τί; 
{Στ.} τήν ένην τε καί νέαν. 
{Φε.} ένη γάρ εστι καί νέα τις ημέρα; 
{Στ.} εις ήν γε θήσειν τά πρυτανείά φασί μοι. 
{Φε.} απολούσ' άρ' αύθ' οι θέντες. ου γάρ εσθ' όπως 
μί' ημέρα γένοιτ' άν ημέραι δύο. 
{Στ.} ουκ άν γένοιτο; 
{Φε.} πώς γάρ, ει μή περ γ' άμα 
αυτή γένοιτ' άν γραύς τε καί νέα γυνή. 
{Στ.} καί μήν νενόμισταί γ'. 
{Φε.} ου γάρ οίμαι τόν νόμον 
ίσασιν ορθώς ότι νοεί. 
{Στ.} νοεί δέ τί; 
{Φε.} ο Σόλων ο παλαιός ήν φιλόδημος τήν φύσιν. 
{Στ.} τουτί μέν ουδέν πω πρός ένην τε καί νέαν. 
{Φε.} εκείνος ούν τήν κλήσιν εις δύ' ημέρας 
έθηκεν, είς γε τήν ένην τε καί νέαν, 
ίν' αι θέσεις γίγνοιντο τή νουμηνία. 
{Στ.} ίνα δή τί τήν ένην προσέθηκεν; 
{Φε.} ίν', ώ μέλε, 
παρόντες οι φεύγοντες ημέρα μιά 
πρότερον απαλλάττοινθ' εκόντες: ει δέ μή, 
έωθεν υπανιώντο τή νουμηνία. 
{Στ.} πώς ου δέχονται δήτα τή νουμηνία 
αρχαί τά πρυτανεί', αλλ' ένη τε καί νέα; 
{Φε.} όπερ οι προτένθαι γάρ δοκούσί μοι παθείν: 
όπως τάχιστα τά πρυτανεί' υφελοίατο, 
διά τούτο προυτένθευσαν ημέρα μιά. 
{Στ.} εύ γ'. ώ κακοδαίμονες, τί κάθησθ' αβέλτεροι, 
ημέτερα κέρδη τών σοφών, όντες λίθοι, 
αριθμός, πρόβατ' άλλως, αμφορής νενησμένοι; 
ώστ' εις εμαυτόν καί τόν υιόν τουτονί 
επ' ευτυχίαισιν αστέον μουγκώμιον. 
“μάκαρ ώ Στρεψίαδες 
αυτός τ' έφυς, ως σοφός, 
χοίον τόν υιόν τρέφεις”, 
φήσουσι δή μ' οι φίλοι χοι δημόται 
ζηλούντες ηνίκ' άν σύ νι-
κάς λέγων τάς δίκας. 
αλλ' εισάγων σε βούλομαι πρώτον εστιάσαι.
Επιστροφή στα περιεχόμενα   -  |  -   Συνέχεια