|
[Είτ' επεί φησιν ο Κέλσος αυταίς λέξεσιν: Ει μέν
δή θελήσουσιν αποκρίνεσθαί μοι, ως ου διαπειρωμένω
-- πάντα γάρ οίδα -- αλλ' ως εξ ίσου πάντων κηδομένω, εύ άν
έχοι: ει δ' ουκ εθελήσουσιν αλλ' ερούσιν, ώσπερ ειώθασι,
«Μή εξέταζε» καί τά εξής, ανάγκη αυτούς ταύτά τε, φησί,
διδάξαι οποί' άττα εστίν, ά λέγουσι, καί οπόθεν ερρύηκε,
καί τά εξής: λεκτέον δέ πρός τό πάντα γάρ οίδα, αλαζο-
νικώτατα υπ' αυτού αποτετολμημένον, ότι, είπερ ανεγνώκει
μάλιστα τούς προφήτας, ομολογουμένων αινιγμάτων πεπλη-
ρωμένους καί λόγων τοίς πολλοίς ασαφών, καί ει εντετεύχει
ταίς ευαγγελικαίς παραβολαίς καί τή λοιπή τού νόμου καί
τής ιουδαϊκής ιστορίας γραφή καί ταίς τών αποστόλων
φωναίς, καί αναγνούς ευγνωμόνως εβούλετο εισελθείν εις
τόν τών λέξεων νούν, ουκ άν ούτως εθρασύνετο ουδ' είπε:
πάντα γάρ οίδα. `Ως ουδ' ημείς οι τούτοις ενδιατρίψαντες
είποιμεν άν: πάντα γάρ οίδα, φίλη γάρ η αλήθεια. Ουδείς
ημών ερεί: πάντα γάρ οίδα τά 'Επικούρου, ή θαρρήσει ότι
πάντα οίδε τά Πλάτωνος, τοσούτων ουσών διαφωνιών καί
παρά τοίς διηγουμένοις αυτά. Τίς γάρ ούτω θρασύς ειπείν:
πάντα γάρ οίδα τά στωϊκά ή πάντα τά περιπατητικά; Ει
μή άρα τό πάντα γάρ οίδα από τινων ιδιωτών αναισθήτων
ακούσας, ουκ αισθανομένων τής εαυτών αμαθίας, ωήθη ως
τοιούτοις διδασκάλοις χρησάμενος πάντα εγνωκέναι. Δοκεί
δέ μοι τοιούτόν τι πεποιηκέναι, ως εί τις τή Αιγύπτω
επιδημήσας, ένθα οι μέν Αιγυπτίων σοφοί κατά τά πάτρια
γράμματα πολλά φιλοσοφούσι περί τών παρ' αυτοίς νενο-
μισμένων θείων, οι δέ ιδιώται μύθους τινάς ακούοντες, ών
τούς λόγους ουκ επίστανται, μέγα επ' αυτοίς φρονούσιν,
ώετο πάντα τά Αιγυπτίων εγνωκέναι, τοίς ιδιώταις αυτών
μαθητεύσας καί μηδενί τών ιερέων συμμίξας μηδ' από τινος
αυτών τά Αιγυπτίων απόρρητα μαθών. '`Α δ' είπον περί
Αιγυπτίων σοφών τε καί ιδιωτών δυνατόν ιδείν καί περί
Περσών: παρ' οίς εισι τελεταί, πρεσβευόμεναι μέν λογικώς
υπό τών παρ' αυτοίς λογίων συμβολικώς δέ γινόμεναι υπό
τών παρ' αυτοίς πολλών καί επιπολαιοτέρων. Τό δ' αυτό καί
περί Σύρων καί 'Ινδών καί τών όσοι καί μύθους καί γράμματα
έχουσι λεκτέον.
'Επεί δ' ο Κέλσος έθηκεν ως λεγόμενον υπό πολλών
Χριστιανών «Κακόν μέν γε η εν τώ βίω σοφία αγαθόν δ' η
μωρία», λεκτέον ότι συκοφαντεί τόν λόγον, μή εκθέμενος
αυτήν τήν παρά τώ Παύλω κειμένην λέξιν ούτως έχουσαν:
«Εί τις δοκεί σοφός είναι εν υμίν, εν τώ αιώνι τούτω
μωρός γενέσθω, ίνα γένηται σοφός: η γάρ σοφία τού
κόσμου τούτου μωρία παρά θεώ εστιν.» Ουκούν ο μέν
απόστολός φησιν ουχ απλώς: «`Η σοφία μωρία παρά
θεώ εστιν», αλλ' «`Η σοφία τού κόσμου τούτου.» Καί
πάλιν ουκ «Εί τις δοκεί σοφός είναι εν υμίν» απαξαπλώς
«μωρός γενέσθω», αλλ' «εν τώ αιώνι τούτω μωρός
γενέσθω, ίνα γένηται σοφός.» «Σοφίαν» ούν «τούτου
τού αιώνος» λέγομεν τήν κατά τάς γραφάς καταργουμένην
πάσαν ψευδοδοξούσαν φιλοσοφίαν: καί μωρίαν λέγομεν
αγαθόν ουκ απολελυμένως, αλλ' ότε τις τώ αιώνι τούτω
γίνεται «μωρός»: ως ει λέγοιμεν καί τόν Πλατωνικόν,
πιστεύοντα τή αθανασία τής ψυχής καί τοίς περί αυτής
λεγομένοις περί μετενσωματώσεως, μωρίαν ανειληφέναι ως
πρός τούς Στωϊκούς διασύροντας τήν τούτων συγκατάθεσιν,
καί ως πρός Περιπατητικούς θρυλούντας τά Πλάτωνος
«τερετίσματα», καί ως πρός 'Επικουρείους δεισιδαιμονίαν
εγκαλούντας τοίς εισάγουσι πρόνοιαν καί θεόν εφιστάσι τοίς
όλοις. ''Ετι δέ ότι καί κατά τό τώ λόγω αρέσκον πολλώ
διαφέρει μετά λόγου καί σοφίας συγκατατίθεσθαι τοίς
δόγμασιν ήπερ μετά ψιλής τής πίστεως, καί ότι κατά
περίστασιν καί τούτ' εβουλήθη ο λόγος, ίνα μή πάντη
ανωφελείς εάση τούς ανθρώπους, δηλοί ο τού 'Ιησού γνήσιος
μαθητής Παύλος ειπών: «'Επειδή γάρ εν τή σοφία τού
θεού ουκ έγνω ο κόσμος διά τής σοφίας τόν θεόν, ευδόκησεν
ο θεός διά τής μωρίας τού κηρύγματος σώσαι τούς πιστεύον-
τας.» Σαφώς ούν διά τούτων δηλούται ότι εν τή σοφία
τού θεού εχρήν γινώσκεσθαι τόν θεόν. Καί επεί μή τούτο
γεγένηται ούτως, δεύτερον ευδόκησεν ο θεός σώσαι τούς
πιστεύοντας ουχ απαξαπλώς διά μωρίας αλλά διά μωρίας
όσον επί κηρύγματι. Αυτόθεν γάρ κηρυσσόμενος 'Ιησούς
Χριστός εσταυρωμένος μωρία εστί κηρύγματος: ως καί
ο συναισθόμενος αυτού λέγει Παύλος εν τώ: «`Ημείς δέ
κηρύσσομεν 'Ιησούν Χριστόν εσταυρωμένον, 'Ιουδαίοις μέν
σκάνδαλον έθνεσι δέ μωρίαν, αυτοίς δέ τοίς κλητοίς,
'Ιουδαίοις τε καί ''Ελλησι, Χριστόν θεού δύναμιν καί θεού
σοφίαν.»]
Συγγένειαν παρά πολλοίς τών εθνών νομίζων είναι
ο Κέλσος τού αυτού λόγου πάντα μέν ονομάζει τά έθνη ως
αρξάμενα τού τοιούδε δόγματος: ουκ οίδα δ' όπως μόνους
'Ιουδαίους συκοφαντεί, ου συγκαταλέγων αυτών τό έθνος
τοίς λοιποίς, ως είτε συμφιλοπονήσαν εκείνοις καί ομοφρο-
νήσαν είτε παραπλήσια εν πολλοίς δογματίσαν. ''Αξιον ούν
αυτόν ερέσθαι, τί δήποτε ιστορίαις μέν βαρβάρων καί
`Ελλήνων πεπίστευκε περί τής αρχαιότητος ών ωνόμασε,
μόνου δέ τού έθνους τάς ιστορίας τούτου ψευδοποιεί. Ει γάρ
έκαστοι τά παρ' αυτοίς εξέθεντο φιλαλήθως, τί τοίς 'Ιουδαίων
απιστούμεν μόνοις προφήταις; Ει δέ κεχαρισμένως Μωϋσής
καί οι προφήται τώ εαυτών λόγω πολλά ανέγραψαν περί
τών παρά σφίσιν αυτοίς, διά τί τό παραπλήσιον ουκ ερούμεν
καί περί τών εν τοίς λοιποίς έθνεσι συγγραφέων; '`Η
Αιγύπτιοι μέν εν ταίς εαυτών ιστορίαις 'Ιουδαίους κακολο-
γούντες πιστοί εισι περί 'Ιουδαίων: ταυτά δέ λέγοντες
'Ιουδαίοι περί Αιγυπτίων, πολλά αδίκως πεπονθέναι ανα-
γράφοντες εαυτούς καί διά τούτο λέγοντες αυτούς κεκολάσθαι
υπό θεού, ψεύδονται; Καί ου περί Αιγυπτίων γε μόνων τούτο
λεκτέον: ευρήσομεν γάρ επιπλοκήν 'Ασσυρίων πρός 'Ιου-
δαίους, καί ταύτα ιστορούμενα εν ταίς 'Ασσυρίων αρχαιο-
λογίαις. Ούτω δέ καί 'Ασσυρίους ανέγραψαν εαυτοίς
πολεμίους οι 'Ιουδαίων συγγραφείς, ίνα μή δόξω προλαμ-
βάνειν λέγων τό οι προφήται. ''Ορα ούν ευθέως τό φίλαυτον
τού τοίσδε μέν τισι πιστεύοντος ως σοφοίς έθνεσι τώνδε δέ
καταγινώσκοντος ως πάντη ανοήτων. ''Ακουε γάρ λέγοντος
τού Κέλσου ότι έστιν αρχαίος άνωθεν λόγος, περί όν δή
αεί καί τά έθνη τά σοφώτατα καί πόλεις καί άνδρες σοφοί
κατεγένοντο. Καί ουκ εβουλήθη έθνος σοφώτατον ειπείν
κάν παραπλησίως Αιγυπτίοις καί 'Ασσυρίοις καί 'Ινδοίς καί
Πέρσαις καί 'Οδρύσαις καί Σαμόθραξι καί 'Ελευσινίοις τούς
'Ιουδαίους.
Πόσω δέ βελτίων Κέλσου καί διά πολλών δείξας
είναι ελλογιμώτατος καί πλείονα βασανίσας δόγματα καί
από πλειόνων συναγαγών ά εφαντάσθη είναι αληθή ο
πυθαγόρειος Νουμήνιος, όστις εν τώ πρώτω περί ταγαθού
λέγων περί τών εθνών, όσα περί τού θεού ως ασωμάτου
διείληφεν, εγκατέταξεν αυτοίς καί 'Ιουδαίους, ουκ οκνήσας
εν τή συγγραφή αυτού χρήσασθαι καί λόγοις προφητικοίς
καί τροπολογήσαι αυτούς. Λέγεται δέ καί ''Ερμιππον εν τώ
πρώτω περί νομοθετών ιστορηκέναι Πυθαγόραν τήν εαυτού
φιλοσοφίαν από 'Ιουδαίων εις ''Ελληνας αγαγείν. Καί
`Εκαταίου δέ τού ιστορικού φέρεται περί 'Ιουδαίων βιβλίον,
εν ώ προστίθεται μάλλόν πως ως σοφώ τώ έθνει επί τοσούτον,
ως καί `Ερέννιον Φίλωνα εν τώ περί 'Ιουδαίων συγγράμματι
πρώτον μέν αμφιβάλλειν, ει τού ιστορικού εστι τό σύγγραμμα,
δεύτερον δέ λέγειν ότι, είπερ εστίν αυτού, εικός αυτόν
συνηρπάσθαι από τής παρά 'Ιουδαίοις πιθανότητος καί
συγκατατεθείσθαι αυτών τώ λόγω.
Θαυμάζω δέ, πώς 'Οδρύσας μέν καί Σαμόθρακας καί
'Ελευσινίους καί `Υπερβορέους εν τοίς αρχαιοτάτοις καί
σοφωτάτοις έταξεν έθνεσιν ο Κέλσος, τούς δέ 'Ιουδαίους ουκ
ηξίωσεν ούτε εις σοφούς παραδέξασθαι ούτε εις αρχαίους:
πολλών φερομένων συγγραμμάτων παρά Αιγυπτίοις καί
Φοίνιξι καί ''Ελλησι, μαρτυρούντων αυτών τή αρχαιότητι,
άπερ εγώ περισσόν ηγησάμην είναι παραθέσθαι. Δυνατόν
γάρ τόν βουλόμενον αναγνώναι τά γεγραμμένα Φλαυίω
'Ιωσήπω περί τής τών 'Ιουδαίων αρχαιότητος εν δυσίν,
όπου πολλήν συναγωγήν συγγραφέων φέρει μαρτυρούντων
τή 'Ιουδαίων αρχαιότητι. Καί Τατιανού δέ νεωτέρου φέρεται
ο πρός ''Ελληνας λόγος, πολυμαθέστατα εκτιθεμένου τούς
ιστορήσαντας περί τής 'Ιουδαίων καί Μωϋσέως αρχαιότητος.
''Εοικεν ούν ουκ αληθώς αλλά φιλαπεχθημόνως ο Κέλσος
ταύτα λέγειν, σκοπόν έχων κατηγορήσαι τής αρχής τού
χριστιανισμού, ηρτημένης από 'Ιουδαίων. 'Αλλά καί τούς
μέν `Ομήρου Γαλακτοφάγους καί τούς Γαλατών Δρυΐδας
καί τούς Γέτας σοφώτατα λέγει έθνη είναι καί αρχαία, περί
τών συγγενών τοίς ιουδαϊκοίς λόγοις διαλαμβάνοντας, ών
ουκ οίδα ει φέρεται συγγράμματα: `Εβραίους δέ μόνον τό
όσον εφ' εαυτώ εκβάλλει καί τής αρχαιότητος καί τής σοφίας.
Πάλιν τε αύ κατάλογον ποιούμενος ανδρών αρχαίων καί
σοφών, ωφελησάντων τούς κατ' αυτούς καί διά συγγραμμάτων
τούς μετ' αυτούς, Μωϋσέα εξέβαλε τού καταλόγου τών
σοφών. Καί Λίνου μέν, όν προέταξεν ών ωνόμασεν ο Κέλσος,
ούτε νόμοι ούτε λόγοι φέρονται επιστρέψαντες καί θεραπεύ-
σαντες έθνη: Μωϋσέως δέ τούς νόμους όλον έθνος φέρει
επεσπαρμένον τή πάση οικουμένη. ''Ορα ούν ει μή άντικρυς
κακουργών εξέβαλε τού καταλόγου τών σοφών καί Μωϋσέα,
Λίνον δέ καί Μουσαίον καί 'Ορφέα καί τόν Φερεκύδην καί
τόν Πέρσην Ζωροάστρην καί Πυθαγόραν φήσας περί τώνδε
διειληφέναι, καί ες βίβλους κατατεθείσθαι τά εαυτών
δόγματα καί πεφυλάχθαι αυτά μέχρι δεύρο.
Καί εκών μέν επελάθετο τού περί τών νομιζομένων
θεών μύθου ως ανθρωποπαθών, αναγεγραμμένου μάλιστα υπό
'Ορφέως, εν δέ τοίς εξής κατηγορών τής Μωϋσέως
ιστορίας αιτιάται τούς τροπολογούντας καί αλληγορούντας
αυτήν. '~Ην δ' άν ειπείν πρός τόν γενναιότατον καί αληθή
λόγον επιγράψαντα τό εαυτού βιβλίον, τί δήποτε, ώ ούτος,
θεούς μέν τηλικαύταις περιπίπτοντας συμφοραίς, οποίας
αναγράφουσιν οι σοφοί σου ποιηταί καί φιλόσοφοι, καί
εναγέσι μίξεσι χρωμένους [καί κατά τών πατέρων στρατευο-
μένους καί τά αιδοία αυτών αποτέμνοντας σεμνολογείς
αναγεγράφθαι τά τηλικαύτα τετολμηκέναι καί πεποιηκέναι
καί πεπονθέναι: όταν δέ Μωϋσής μή περί θεού τοιαύτα
λέγη αλλά μηδ' αγγέλων αγίων περί δέ ανθρώπων πολλώ
ελάττονα -- ουδείς γάρ παρ' αυτώ ετόλμησεν όσα Κρόνος κατά
τού Ουρανού ουδ' όσα Ζεύς κατά τού πατρός, ουδ' ότι τή
εαυτού θυγατρί ο «πατήρ ανδρών τε θεών τε» συνελήλυθεν -- ,
πλανάν νομίζεται ηπατημένους τούς νενομοθετημένους υπ'
αυτού;] Δοκεί δέ μοι καί παραπλήσιόν τι Κέλσος ποιείν
τώ πλατωνικώ Θρασυμάχω, μή επιτρέποντι ως βούλεται
αποκρίνασθαι περί τής δικαιοσύνης Σωκράτει αλλά λέγοντι:
''Ορα μή τό συμφέρον είπης είναι τό δίκαιον μηδέ τό δέον
μηδ' άλλο τι τών παραπλησίων. Καί γάρ ούτος κατηγορήσας,
ως οίεται, τών παρά Μωϋσεί [ιστοριών] καί μεμψάμενος
τοίς αλληγορούσι μετά τού καί έπαινόν τινα περί αυτών
λέγειν, ότι εισίν οι επιεικέστεροι, οιονεί κωλύει κατηγορήσας,
ως βούλεται, απολογείσθαι τούς δυναμένους, ως πέφυκεν
έχειν τά πράγματα.
Είποιμεν δ' άν προκαλούμενοι βίβλους βίβλοις παρα-
βάλλεσθαι ότι φέρε, ώ ούτος, τά Λίνου καί Μουσαίου καί
'Ορφέως ποιήματα καί Φερεκύδου τήν γραφήν καί συνεξέταζε
τοίς Μωϋσέως νόμοις, ιστορίας ιστορίαις καί ηθικούς
λόγους νόμοις καί προστάγμασι παρατιθείς: καί όρα οποία
μάλλον επιστρέψαι δύναται καί αυτόθεν τούς ακούοντας,
καί τίνα αυτών κάν επιτρίψαι τόν ακροατήν: καί κατανόει
όπως τό μέν τάγμα τών σών συγγραφέων ολίγον μέν εφρόντισε
τών αυτόθεν εντευξομένων, μόνοις δέ άρα τοίς τροπολογήσαι
καί αλληγορήσαι δυναμένοις έγραψε τήν ιδίαν, ως φής,
φιλοσοφίαν. `Ο δέ Μωϋσής ανάλογον γενναίω ρήτορι σχήμα
μελετώντι καί πανταχού τήν διπλόην τής λέξεως πεφυ-
λαγμένως προφερομένω επί τών πέντε βιβλίων πεποίηκε,
μήτε τώ πλήθει τών νομοθετουμένων 'Ιουδαίων διδούς
αφορμάς βλάβης εν τώ ηθικώ τόπω, μήτε τοίς ολίγοις καί
συνετώτερον εντυγχάνειν δυναμένοις ουχί πλήρη θεωρίας
εκτιθέμενος, τοίς ερευνάν τό βούλημα αυτού δυναμένοις,
γραφήν. Καί τών μέν σοφών σου ποιητών έοικε μηδέ τά
βιβλία έτι σώζεσθαι, φυλαχθέντα άν, ει ο εντυγχάνων
ήσθετο ωφελείας: τού δέ Μωϋσέως τά γράμματα πολλούς
καί τών αλλοτρίων τής παρά 'Ιουδαίοις αναστροφής κεκίνηκε
πιστεύσαι, ότι κατά τήν επαγγελίαν τών γραμμάτων ο
πρώτος αυτά νομοθετήσας καί Μωϋσεί παραδούς θεός ο
κτίσας τόν κόσμον ήν. Καί γάρ έπρεπε τόν όλου τού κόσμου
δημιουργόν, νόμους τεθειμένον όλω τώ κόσμω, δύναμιν
παρασχείν τοίς λόγοις, κρατήσαι τών πανταχού δυναμένην.
Καί ταύτά φημι ουδέπω περί τού 'Ιησού εξετάζων αλλ' έτι
Μωϋσέα, τόν πολλώ ελάττονα κυρίου, δεικνύς, ως ο λόγος
παραστήσει, πολλώ διαφέροντα τών σοφών σου ποιητών
καί φιλοσόφων.
`Εξής τούτοις ο Κέλσος λεληθότως βουλόμενος
διαβαλείν τήν κατά Μωϋσέα κοσμοποιΐαν, [εμφαίνοντα
μηδέπω μυρίων ετών αριθμόν έχειν τόν κόσμον αλλά πολλώ
τούτου λειπόμενον, προστίθεται] κλέπτων αυτού τό βούλημα
[τοίς λέγουσιν αγένητον είναι τόν κόσμον. Τό γάρ πολλάς
εκ παντός αιώνος εκπυρώσεις γεγονέναι πολλάς δ' επικλύσεις
καί νεώτερον είναι τόν επί Δευκαλίωνος κατακλυσμόν
έναγχος γεγενημένον σαφώς τοίς ακούειν αυτού δυναμένοις
παρίστησι τό κατ' αυτόν τού κόσμου αγένητον. [Λεγέτω
δ' ημίν ο τή πίστει Χριστιανών εγκαλών, ποίοις αποδεικτικοίς
λόγοις ηναγκάσθη παραδέξασθαι πολλάς γεγονέναι εκπυρώ-
σεις καί πολλούς κατακλυσμούς], πάντων δέ νεώτερον είναι
κατακλυσμόν μέν τόν επί Δευκαλίωνος εκπύρωσιν δέ τήν
επί Φαέθοντος. ['Αλλ' εάν προβάλληται τούς Πλάτωνος περί
τούτων διαλόγους, φήσομεν αυτώ καί ημίν εξείναι πιστεύειν
εν καθαρά καί ευσεβεί ψυχή Μωϋσέως, πάν γενητόν υπερα-
ναβάντος] καί τού δημιουργού τών όλων εαυτόν εξαρτήσαντος,
εμπεπολιτεύσθαι πνεύμα θείον, πολλώ εναργέστερον Πλά-
τωνος καί τών παρ' ''Ελλησι καί παρά βαρβάροις σοφών τά
τού θεού παραστήσαν. Ει δ' απαιτεί ημάς λόγους τής
τοιαύτης πίστεως, διδότω πρότερος περί ών αυτός αναπο-
δείκτως απεφήνατο, καί εξής κατασκευάσομεν τά ημέτερα
ταύθ' ούτως έχειν.]
[Πλήν καί άκων ενέπεσεν ο Κέλσος εις τό μαρτυρείν
τώ νεώτερον είναι τόν κόσμον καί ουδέπω μυρίων ετών
ειπών καί ''Ελληνας ταύτα νομίζειν αρχαία, ως πρεσβύτερα
διά τούς κατακλυσμούς καί τάς εκπυρώσεις ου τεθεωρήκασιν
ουδ' απομνημονεύουσιν. [''Εστωσαν δέ τώ Κέλσω τού περί
τών εκπυρώσεων καί εξυδατώσεων μύθου διδάσκαλοι οι
κατ' αυτόν σοφώτατοι Αιγύπτιοι, ών τής σοφίας ίχνη άλογα
ζώα προσκυνούμενα καί λόγοι παριστάντες εύλογον είναι
καί ανακεχωρηκυίάν τινα καί μυστικήν τήν τοιαύτην τού
θείου θεραπείαν. Κάν μέν Αιγύπτιοι περί τών ζώων σεμνύ-
νοντες εαυτών τόν λόγον θεολογίας φέρωσι, σοφοί εισιν:
εάν δέ ο τώ 'Ιουδαίων συγκαταθέμενος νόμω καί νομοθέτη
πάντα αναφέρη επί τόν τών όλων δημιουργόν μόνον θεόν,
ήττων είναι παρά Κέλσω καί τοίς ομοίοις αυτώ λογίζεται
τού μή εις λογικά μόνον καί θνητά ζώα αλλά καί εις άλογα
κατάγοντος τήν θεότητα υπέρ τήν μυθικήν μετενσωμάτωσιν,
τήν περί τής πιπτούσης από τών αψίδων τού ουρανού ψυχής
καί έως τών αλόγων ζώων, ου μόνον ημέρων αλλά καί
αγριωτάτων, καταβαινούσης. Καί εάν μέν Αιγύπτιοι μυθο-
λογώσι, πιστεύονται πεφιλοσοφηκέναι δι' αινιγμάτων καί
απορρήτων, εάν δέ Μωϋσής όλω έθνει συγγράφων ιστορίας
καί νόμους αυτοίς καταλείπη, μύθοι κενοί νομίζονται] μηδ'
αλληγορίαν επιδεχόμενοι οι λόγοι αυτού: Τούτο
γάρ Κέλσω καί τοίς 'Επικουρείοις δοκεί.]
Τούτου ούν, φησί, τού λόγου τού παρά τοίς σοφοίς
έθνεσι καί ελλογίμοις ανδράσιν επακηκοώς όνομα δαιμόνιον
έσχε Μωϋσής. Καί πρός τούτο δέ λεκτέον, ίν' αυτώ συγχω-
ρηθή [Μωϋσέα ακηκοέναι αρχαιοτέρου λόγου καί τούτον
`Εβραίοις παραδεδωκέναι], ότι ει μέν ψευδούς λόγου ακούσας
καί μή σοφού μηδέ σεμνού παρεδέξατο αυτόν καί παρέδωκε
τοίς υπ' αυτόν, έγκλητός εστιν: ει δ' ως σύ φής, συγκατέθετο
δόγμασι σοφοίς καί αληθέσι καί επαίδευσε τούς οικείους
δι' αυτών, τί κατηγορίας άξιον πεποίηκεν; `Ως είθε καί
'Επίκουρος καί ο έλαττον αυτού εις τήν πρόνοιαν ασεβών
'Αριστοτέλης καί οι σώμα ειπόντες τόν θεόν Στωϊκοί τού
λόγου τούτου ήκουσαν: ίνα μή πληρωθή ο κόσμος λόγου
αθετούντος πρόνοιαν ή διακόπτοντος αυτήν ή αρχήν φθαρτήν
εισάγοντος τήν σωματικήν, καθ' ήν καί ο θεός τοίς Στωϊκοίς
εστι σώμα, [ουκ αιδουμένοις λέγειν αυτόν τρεπτόν καί δι'
όλων αλλοιωτόν καί μεταβλητόν καί απαξαπλώς δυνάμενον
φθαρήναι, ει έχει τόν φθείροντα, ευτυχούντα δέ μή φθαρήναι
παρά τό μηδέν είναι τό φθείρον αυτόν]. 'Αλλ' ο 'Ιουδαίων
καί Χριστιανών λόγος, ο τό άτρεπτον καί αναλλοίωτον τού
θεού τηρών, ασεβής είναι νενόμισται, επεί μή συνασεβεί
τοίς ασεβή περί θεού φρονούσι λέγων εν ταίς πρός τό θείον
ευχαίς: «Σύ δέ ο αυτός εί,» πεπίστευται δέ καί ο θεός
ειρηκέναι τό «Ουκ ηλλοίωμαι.»
Μετά ταύτα [τό περιτέμνεσθαι τά αιδοία μή διαβαλών
ο Κέλσος υπό 'Ιουδαίων γινόμενον, φησίν από Αιγυπτίων
αυτό εληλυθέναι], Αιγυπτίοις μάλλον ή Μωϋσεί πιστεύσας,
λέγοντι πρώτον εν ανθρώποις περιτετμήσθαι τόν 'Αβραάμ.
Τού δ' 'Αβραάμ τό όνομα ου Μωϋσής αναγράφει μόνος
οικειών αυτόν θεώ, [αλλά γάρ καί πολλοί τών επαδόντων
δαίμονας χρώνται εν τοίς λόγοις αυτών τώ «`Ο θεός
'Αβραάμ»], ποιούντες μέν <τινα> διά τό όνομα καί τήν
πρός τόν δίκαιον τού θεού οικειότητα, διό παραλαμβάνουσι
τήν «<ο> θεός 'Αβραάμ» λέξιν, ουκ επιστάμενοι δέ, τίς
εστιν ο 'Αβραάμ. Τά δ' αυτά λεκτέον καί περί τού 'Ισαάκ
καί περί τού 'Ιακώβ καί περί τού 'Ισραήλ: άτινα ομολο-
γουμένως εβραία όντα ονόματα πολλαχού τοίς Αιγυπτίοις
επαγγελλομένοις ενέργειάν τινα ενέσπαρται μαθήμασι. [Τόν
δέ λόγον τής περιτομής, αρξάμενον από τού 'Αβραάμ καί
κωλυόμενον υπό τού 'Ιησού, μή βουλομένου τούς εαυτού
μαθητάς τούτο ποιείν, ου πρόκειται νύν ερμηνεύειν.] Ου γάρ
τής περί τούτων διδασκαλίας ο παρών καιρός αλλ' αγώνος
καθαιρούντος τά φερόμενα υπό Κέλσου κατά τού 'Ιουδαίων
λόγου εγκλήματα, [οιομένου τάχιον ψευδοποιήσειν τόν
χριστιανισμόν, εάν τής αρχής αυτού εν τοίς ιουδαϊκοίς
ούσης λόγοις κατηγορών παραστήση κακείνον ψευδή].
`Εξής τούτοις φησίν ο Κέλσος ότι τώ ηγησαμένω
σφών [επόμενοι Μωϋσεί αιπόλοι καί ποιμένες], αγροίκοις
απάταις ψυχαγωγηθέντες [ένα ενόμισαν είναι θεόν. Δεικνύτω]
τοίνυν πώς, αιπόλων καί ποιμένων αλόγως, ως οίεται,
αποστάντων τού σέβειν θεούς, αυτός δύναται παραστήσαι
[τό πλήθος τών καθ' ''Ελληνας θεών] ή τούς λοιπούς βαρβά-
ρους. [Δεικνύτω τοίνυν υπόστασιν καί ουσίαν Μνημοσύνης
γεννώσης από Διός τάς Μούσας, ή Θέμιδος τάς ''Ωρας, ή
τάς Χάριτας αεί γυμνάς παραστησάτω δύνασθαι κατ' ουσίαν
υφεστηκέναι.] 'Αλλ' ου δυνήσεται τά `Ελλήνων αναπλάσματα
σωματοποιείσθαι δοκούντα από τών πραγμάτων δεικνύναι
θεούς. Τί γάρ μάλλον οι `Ελλήνων μύθοι περί θεών αληθείς
ή, φέρ' ειπείν, οι Αιγυπτίων, ουκ ειδότων τή σφών διαλέκτω
[Μνημοσύνην μητέρα Μουσών εννέα ουδέ Θέμιν `Ωρών ουδέ
Ευρυνόμην μαίαν τών Χαρίτων] ουδέ τά λοιπά ονόματα
αυτών; [Πόσω ούν ενεργέστερον] καί πάντων τούτων τών
αναπλασμάτων βέλτιον τό εκ τών ορωμένων [πειθόμενον
τοίς κατά τήν ευταξίαν τού κόσμου σέβειν τόν δημιουργόν
αυτού ενός όντος ένα καί συμπνέοντος αυτού όλω εαυτώ καί
διά τούτο μή δυναμένω υπό πολλών δημιουργών γεγονέναι,
ως ουδ' υπό πολλών ψυχών συνέχεσθαι όλον τόν ουρανόν
κινουσών: αρκεί γάρ μία η φέρουσα όλην τήν απλανή από
ανατολών επί δυσμάς καί εμπεριλαβούσα ένδον πάντα, ών
χρείαν έχει ο κόσμος, τά μή αυτοτελή. Πάντα γάρ μέρη
κόσμου, ουδέν δέ μέρος όλου θεός: δεί γάρ είναι τόν θεόν
μή ατελή, ώσπερ εστί τό μέρος ατελές. Τάχα δέ βαθύτερος
λόγος δείξει ότι κυρίως θεός ώσπερ ουκ έστι μέρος ούτως
ουδέ όλον, επεί τό όλον εκ μερών εστι: καί ουχ αιρεί λόγος
παραδέξασθαι τόν επί πάσι θεόν είναι εκ μερών, ών έκαστον
ου δύναται όπερ τά άλλα μέρη.]
[Μετά ταύτά φησιν ότι οι αιπόλοι καί ποιμένες ένα
ενόμισαν θεόν, είτε ''Υψιστον είτ' 'Αδωναίον είτ' Ουράνιον
είτε Σαβαώθ, είτε καί όπη καί όπως χαίρουσιν ονομάζοντες
τόνδε τόν κόσμον: καί πλείον ουδέν έγνωσαν. Καί εν τοίς
εξής δέ φησι [μηδέν διαφέρειν τώ παρ' ''Ελλησι φερομένω
ονόματι τόν επί πάσι θεόν καλείν] Δία ή τώ [δείνα, φέρ'
ειπείν, παρ' 'Ινδοίς ή τώ δείνα παρ' Αιγυπτίοις.] Λεκτέον
δέ καί πρός τούτο ότι [εμπίπτει εις τό προκείμενον λόγος
βαθύς καί απόρρητος, ο περί φύσεως ονομάτων: πότερον,
ως οίεται 'Αριστοτέλης, θέσει εισί τά ονόματα ή, ως νομί-
ζουσιν οι από τής Στοάς, φύσει, μιμουμένων τών πρώτων
φωνών τά πράγματα, καθ' ών τά ονόματα, καθό καί στοιχείά
τινα τής ετυμολογίας εισάγουσιν, ή, ως διδάσκει 'Επίκουρος,
ετέρως ή ως οίονται οι από τής Στοάς, φύσει εστί τά ονόματα,
απορρηξάντων τών πρώτων ανθρώπων τινάς φωνάς κατά
τών πραγμάτων. 'Εάν τοίνυν δυνηθώμεν εν προηγουμένω
λόγω παραστήσαι φύσιν ονομάτων ενεργών, ών τισι χρώνται
Αιγυπτίων οι σοφοί ή τών παρά Πέρσαις μάγων οι λόγιοι
ή τών παρ' 'Ινδοίς φιλοσοφούντων Βραχμάναι] ή Σαμαναίοι,
καί ούτω καθ' έκαστον τών εθνών, [καί κατασκευάσαι] οίοί
τε γενώμεθα [ότι καί η καλουμένη μαγεία ουχ, ως οίονται
οι από 'Επικούρου καί 'Αριστοτέλους, πράγμά εστιν ασύς-
τατον πάντη αλλ' ως οι περί ταύτα δεινοί αποδεικνύουσι,
συνεστός μέν λόγους δ' έχον σφόδρα ολίγοις γινωσκομένους:
τότ' ερούμεν ότι τό μέν Σαβαώθ όνομα καί τό 'Αδωναΐ καί
άλλα παρ' `Εβραίοις μετά πολλής σεμνολογίας παραδιδόμενα
ουκ επί τών τυχόντων καί γενητών κείται πραγμάτων αλλ'
επί τινος θεολογίας απορρήτου, αναφερομένης εις τόν τών
όλων δημιουργόν. Διό καί δύναται ταύτα τά ονόματα,
λεγόμενα μετά τινος τού συνυφούς αυτοίς ειρμού, άλλα δέ
κατά αιγυπτίαν εκφερόμενα φωνήν επί τινων δαιμόνων,
τών τάδε μόνα δυναμένων], καί άλλα κατά τήν Περσών
διάλεκτον επί άλλων δυνάμεων, καί ούτω καθ' έκαστον τών
εθνών, εις χρείας τινάς παραλαμβάνεσθαι. Καί ούτως ευρε-
θήσεται τών επί γής δαιμόνων, λαχόντων διαφόρους τόπους,
φέρεσθαι τά ονόματα οικείως ταίς κατά τόπον καί έθνος
διαλέκτοις. [`Ο τοίνυν μεγαλοφυέστερον κάν ολίγην τούτων
περίνοιαν ειληφώς ευλαβήσεται άλλα άλλοις εφαρμόζειν
ονόματα πράγμασι, μή ποτε όμοιον πάθη τοίς τό θεός
όνομα εσφαλμένως φέρουσιν επί ύλην άψυχον, ή τήν τού
αγαθού προσηγορίαν κατασπώσιν από τού πρώτου αιτίου
ή από τής αρετής καί τού καλού επί τόν τυφλόν πλούτον
καί επί τήν σαρκών καί αιμάτων καί οστέων συμμετρίαν
εν υγεία καί ευεξία ή τήν νομιζομένην ευγένειαν.]
Καί τάχα ουκ ελάττων ο κίνδυνος τώ τό όνομα τού
θεού ή τό όνομα τού αγαθού εφ' ά μή χρή κατάγοντι, ήπερ
τώ τά κατά τινα απόρρητον λόγον ονόματα εναλλάσσοντι
καί τά μέν κατά τών ελαττόνων φέροντι επί τά κρείττονα
τά δέ κατά τών κρειττόνων επί τά ήττονα. Καί ου λέγω
ότι τώ Διΐ ευθέως συνεξακούεται ο Κρόνου καί `Ρέας υιός
καί ''Ηρας ανήρ καί Ποσειδώνος αδελφός καί 'Αθηνάς καί
'Αρτέμιδος πατήρ καί ο τή θυγατρί Περσεφόνη μιγείς, ή
τώ 'Απόλλωνι συνεξακούεται ο Λητούς καί Διός υιός καί
'Αρτέμιδος αδελφός καί `Ερμού ομοπάτριος αδελφός, καί
όσα άλλα φέρουσιν οι σοφοί Κέλσου τών δογμάτων πατέρες
καί αρχαίοι θεολόγοι `Ελλήνων. Τίς γάρ η αποκλήρωσις,
κυριολεκτείσθαι μέν τόν Δία ουχί δέ καί τόν πατέρα μέν
αυτού είναι Κρόνον μητέρα δέ `Ρέαν; Τό δ' όμοιον ποιητέον
καί επί τών άλλων ονομαζομένων θεών. [Τούτο δέ τό
έγκλημα ουδαμώς άπτεται τών κατά τινα απόρρητον λόγον
τό Σαβαώθ τασσόντων επί τού θεού ή τό 'Αδωναΐ ή τι τών
λοιπών ονομάτων.
''Οταν δέ τά περί ονομάτων τις δύνηται τά εν απορρήτοις
φιλοσοφείν, πολλά άν εύροι καί περί τής επικλήσεως τών
αγγέλων τού θεού: ών ο μέν τις Μιχαήλ έτερος δέ Γαβριήλ
καί άλλος `Ραφαήλ καλείται, φερωνύμως τοίς πράγμασιν,
ά διακονούνται κατά βούλημα τού θεού τών όλων εν τώ
παντί. Τής δ' ομοίας έχεται περί ονομάτων φιλοσοφίας καί
ο ημέτερος 'Ιησούς, ού τό όνομα μυρίους ήδη εναργώς
εώραται δαίμονας εξελάσαν ψυχών καί σωμάτων, ενεργήσαν
εις εκείνους αφ' ών απηλάσθησαν.]
''Ετι δ' εις τόν περί ονομάτων τόπον λεκτέον ότι οι περί
τήν χρήσιν τών επωδών δεινοί ιστορούσιν, ότι τήν αυτήν
επωδήν ειπόντα μέν τή οικεία διαλέκτω έστιν ενεργήσαι
όπερ επαγγέλλεται η επωδή: μεταλαβόντα δέ εις άλλην
οιανδηποτούν φωνήν έστιν ιδείν άτονον καί ουδέν δυναμένην.
Ούτως ου τά σημαινόμενα κατά τών πραγμάτων αλλ' αι
τών φωνών ποιότητες καί ιδιότητες έχουσί τι δυνατόν εν
αυταίς πρός τάδε τινά ή τάδε. Ούτω δ' απολογησόμεθα διά
τών τοιούτων καί περί τού μέχρι θανάτου αγωνίζεσθαι
Χριστιανούς, ίνα μή τόν Δία θεόν αναγορεύσωσι μηδ' άλλη
διαλέκτω αυτόν ονομάσωσιν. '`Η γάρ αορίστως ομολογούσι
τό κοινόν όνομα τό θεός ή καί μετά προσθήκης τής «ο
δημιουργός τών όλων, ο ποιητής ουρανού καί γής, ο κατα-
πέμψας τώ γένει τών ανθρώπων τούσδε τινάς τούς σοφούς»:
ών τώ ονόματι εφαρμοζόμενον τό θεός όνομα δύναμίν τινα
παρά ανθρώποις επιτελεί.
Πολλά δ' άν καί άλλα λέγοιτο εις τόν περί ονομάτων τόπον
πρός τούς οιομένους δείν αδιαφορείν περί τής χρήσεως αυτών.
[Καί είπερ θαυμάζεται Πλάτων ειπών εν Φιλήβω: «Τό δ'
εμόν δέος, ώ Πρώταρχε, περί τά ονόματα τών θεών ουκ
ολίγον», επεί Φίληβος θεόν τήν ηδονήν είπεν ο προσδια-
λεγόμενος τώ Σωκράτει: πώς ου μάλλον τής ευλαβείας
αποδεξόμεθα Χριστιανούς, μηδέν τών εν ταίς μυθοποιΐαις
παραλαμβανομένων ονομάτων προσάπτοντας τώ τού παντός
δημιουργώ;]] 'Αλλά γάρ τούτων επί τού παρόντος άλις.
''Ιδωμεν δέ τίνα τρόπον συκοφαντεί 'Ιουδαίους ο
πάντ' επαγγελλόμενος ειδέναι Κέλσος, λέγων αυτούς σέβειν
αγγέλους καί γοητεία προσκείσθαι, ής ο Μωϋσής αυτοίς
γέγονεν εξηγητής. Πού γάρ τών γραμμάτων Μωϋσέως
εύρε τόν νομοθέτην παραδιδόντα σέβειν αγγέλους, λεγέτω ο
επαγγελλόμενος ειδέναι τά Χριστιανών καί 'Ιουδαίων. Πώς
δέ καί γοητεία παρά τοίς παραδεξαμένοις τόν Μωϋσέως
νόμον εστίν, ανεγνωκόσι καί τό «τοίς επαοιδοίς ου προς-
κολληθήσεσθε εκμιανθήναι εν αυτοίς»; 'Επαγγέλλεται δέ
διδάξειν εξής, πώς καί 'Ιουδαίοι υπό αμαθίας εσφάλησαν
εξαπατώμενοι. Καί ει μέν ηύρισκε τήν περί 'Ιησού τού
Χριστού εν 'Ιουδαίοις αμαθίαν, μή κατακούσασι τών περί
αυτού προφητειών, αληθώς άν εδίδαξε, πώς εσφάλησαν
'Ιουδαίοι: νύν δέ ταύτα ουδέ βουληθείς φαντασθήναι τά μή
σφάλματα 'Ιουδαίων σφάλματα είναι υπολαμβάνει.
'Επαγγειλάμενος δ' ο Κέλσος ύστερον διδάξειν τά περί
'Ιουδαίων, πρώτον ποιείται τόν λόγον περί τού σωτήρος
ημών, ως γενομένου ηγεμόνος τή καθό Χριστιανοί εσμεν
γενέσει ημών, καί φησιν αυτόν πρό πάνυ ολίγων ετών τής
διδασκαλίας ταύτης καθηγήσασθαι, νομισθέντα υπό Χρις-
τιανών υιόν είναι τού θεού. Καί περί αυτού δέ τού πρό
ολίγων ετών αυτόν γεγονέναι τοιαύτα φήσομεν: άρα τό εν
τοσούτοις έτεσι βουληθέντα σπείραι τόν εαυτού λόγον καί
διδασκαλίαν τόν 'Ιησούν τοσούτον δεδυνήσθαι, ως πολλαχού
τής καθ' ημάς οικουμένης διατεθήναι πρός τόν λόγον αυτού
ουκ ολίγους ''Ελληνας καί βαρβάρους, σοφούς καί ανοήτους,
ώστε μέχρι θανάτου αγωνίζεσθαι υπέρ χριστιανισμού, [ίν'
αυτόν μή εξομόσωνται], όπερ ουδείς υπέρ άλλου δόγματος
ιστόρηται ποιείν, αθεεί γεγένηται; 'Εγώ μέν ούν ου κολα-
κεύων τόν λόγον αλλά πειρώμενος τεθεωρημένως εξετάζειν
τά πράγματα φήσαιμι άν ότι ουδ' οι σώματα πολλά κάμνοντα
θεραπεύοντες αθεεί τυγχάνουσι τού κατά τήν υγίειαν τών
σωμάτων τέλους: ει δέ καί ψυχάς τις δύναιτο απαλλάττειν
τής κατά τήν κακίαν χύσεως [καί ακολαστημάτων καί
αδικοπραγημάτων] καί τής περί τό θείον καταφρονήσεως,
καί δείξιν διδοίη τού τοιούτου έργου βελτιωθέντας τόν
αριθμόν εκατόν -- έστω γάρ επί τοσούτων ο λόγος -- , ουδέ
τούτον άν ευλόγως φήσαι τις ουκ αθεεί λόγον τοσούτων
κακών απαλλακτικόν εμπεποιηκέναι τοίς εκατόν; Ει δ' ο
ευγνωμόνως ταύτα κατανοών συγκαταθήσεται τώ μηδέν
κρείττον εν ανθρώποις γεγονέναι αθεεί, πόσω πλέον τό
τοιούτον περί τού 'Ιησού θαρρών αποφανείται, συνεξετάζων
πολλών προσερχομένων αυτού τώ λόγω αρχαιοτέρους
βίους μεταγενεστέροις καί κατανοών, εν όσαις μέν ακολασίαις
όσαις δέ αδικίαις καί πλεονεξίαις έκαστος τώνδε ήν, πρίν,
ώς φησι Κέλσος καί οι τά αυτά αυτώ νομίζοντες, απατηθώσι
καί παραδέξωνται λόγον λυμαινόμενον, ως εκείνοι λέγουσι,
τόν τών ανθρώπων βίον, εξ ού δέ παρειλήφασι τόν λόγον,
τίνα τρόπον γεγόνασιν επιεικέστεροι καί σεμνότεροι καί
ευσταθέστεροι, ώς τινας αυτών διά τόν έρωτα τής υπερ-
βαλλούσης καθαρότητος καί διά τό καθαρώτερον θρησκεύειν
τό θείον μηδέ τών συγκεχωρημένων υπό τού νόμου άπτεσθαι
αφροδισίων;
'Εξετάζων δέ τις τά πράγματα όψεται ότι μείζω τής
ανθρωπίνης φύσεως ετόλμησεν ο 'Ιησούς καί τολμήσας
ήνυσε. Πάντων γάρ αρχήθεν αντιπραττόντων τώ σπαρήναι
τόν λόγον αυτού επί τήν όλην οικουμένην, τών τε κατά
καιρούς βασιλέων καί τών υπ' αυτοίς αρχιστρατήγων καί
ηγεμόνων πάντων τε ως έπος ειπείν τών ηντινούν εξουσίαν
εγκεχειρισμένων έτι δέ καί τών κατά πόλεις αρχόντων καί
στρατιωτικών καί δήμων, ενίκησε μή πεφυκώς κωλύεσθαι
ως λόγος θεού, καί γενόμενος τοσούτων ανταγωνιστών
ισχυρότηρος πάσης μέν `Ελλάδος επί πλείον δέ τής βαρβάρου
εκράτησε καί μετεποίησε μυρίας όσας ψυχάς επί τήν κατ'
αυτόν θεοσέβειαν. 'Αναγκαίον δ' ήν εν πλήθει κρατουμένων
υπό τού λόγου, ών πολλαπλασίους οι ιδιώται καί αγροικότεροι
τών εν λόγοις γεγυμνασμένων, [πολλαπλασίους] γενέσθαι
τούς ιδιώτας καί [αγροικοτέρους τών] συνετωτέρων. 'Αλλά
μή βουληθείς ταύτα ο Κέλσος κατανοήσαι, τήν τού λόγου
φιλανθρωπίαν καί φθάνουσαν επί πάσαν ψυχήν «<από>
ανατολής ηλίου» οίεται είναι ιδιωτικήν, διά τό ιδιωτικόν
καί ουδαμώς εν λόγοις δυνατόν ιδιωτών μόνων κρατήσασαν.
Καίτοι ουδ' αυτός ιδιώτας μόνους φησίν υπό τού λόγου
προσήχθαι τή κατά 'Ιησούν θεοσεβεία: ομολογεί γάρ καί
μετρίους καί επιεικείς καί συνετούς τινας καί επ' αλληγορίαν
ετοίμους είναι εν αυτοίς.
'Επεί δέ καί [προσωποποιεί], τρόπον τινά μιμησάμενος
έν ρήτορος εισαγόμενον παιδίον, [καί εισάγει 'Ιουδαίον πρός
τόν 'Ιησούν λέγοντά τινα μειρακιωδώς καί ουδέν φιλοσόφου
πολιάς άξιον:] φέρε κατά δύναμιν καί ταύτα εξετάσαντες
εξελέγξωμεν ότι ουδέ τό αρμόζον πάντη τώ 'Ιουδαίω
πρόσωπον εν τοίς λεγομένοις τετήρηκε. Μετά ταύτα προσω-
ποποιεί ['Ιουδαίον αυτώ διαλεγόμενον τώ 'Ιησού καί
ελέγχοντα αυτόν περί πολλών μέν, ως οίεται, πρώτον δέ
ως πλασαμένου αυτού τήν εκ παρθένου γένεσιν: ονειδίζει
δ' αυτώ καί επί τώ εκ κώμης αυτόν γεγονέναι ιουδαϊκής
καί από γυναικός εγχωρίου καί πενιχράς καί χερνήτιδος.
Φησί δ' αυτήν καί υπό τού γήμαντος, τέκτονος τήν τέχνην
όντος, εξεώσθαι ελεγχθείσαν ως μεμοιχευμένην. Είτα λέγει
ως εκβληθείσα υπό τού ανδρός καί πλανωμένη ατίμως
σκότιον εγέννησε τόν 'Ιησούν: καί ότι ούτος] διά πενίαν
[εις Αίγυπτον μισθαρνήσας κακεί δυνάμεών τινων πειραθείς,
εφ' αίς Αιγύπτιοι σεμνύνονται, επανήλθεν εν ταίς δυνάμεσι
μέγα φρονών, καί δι' αυτάς θεόν αυτόν ανηγόρευσε.] Ταύτα
δέ πάντα τώ μηδέν δυναμένω αβασάνιστον εάν τών λεγομένων
υπό τών απιστούντων αλλά τήν αρχήν τών πραγμάτων
εξετάζοντι [δοκεί μοι συμπνείν τώ θείον γεγονέναι καί
άξιον τής προρρήσεως περί τού θεού υιόν είναι τόν 'Ιησούν.
'Ανθρώποις μέν γάρ συμβάλλεται πρός τό γενέσθαι
τινά αυτών διάσημον καί ένδοξον καί τό όνομα αυτού
διαβόητον γένος, όταν οι γονείς εν υπεροχή καί προαγωγή
τυγχάνωσι, καί πλούτος τών αναθρεψαμένων καί δυνηθέντων
αναλώσαι εις παίδευσιν τού υιού καί πατρίς μεγάλη τις
ούσα καί επίσημος. ''Οταν δέ πάντα τά τούτοις εναντία
έχων τις δυνηθή υπερκύψας τά εμποδίζοντα αυτόν γνωσθήναι
καί σείσαι τούς περί αυτού ακούοντας καί γενέσθαι εμφανής
καί δήλος οικουμένη όλη, τά ανόμοια λεγούση περί αυτού,
πώς ου θαυμαστέον τήν τοιαύτην φύσιν] αυτόθεν μέν ως
μεγαλοφυή καί μεγάλοις επιβάλλουσαν πράγμασι καί
έχουσαν παρρησίαν ουκ ευκαταφρόνητον;
Ει δέ καί επί πλείον εξετάζοι τις τά κατά τόν τοιούτον,
πώς ουκ άν ζητήσαι, τίνα τρόπον εν ευτελεία καί πενία
ανατεθραμμένος καί μηδεμίαν εγκύκλιον παιδείαν παιδευθείς
[μηδέ μαθών λόγους καί δόγματα], αφ' ών κάν πιθανός
γενέσθαι εδύνατο [ομιλείν όχλοις καί δημαγωγείν] καί
επάγεσθαι ακροατάς πλείονας, επιδίδωσιν εαυτόν διδασκαλία
καινών δογμάτων, επεισάγων τώ γένει τών ανθρώπων λόγον
[τά τε 'Ιουδαίων έθη καταλύοντα μετά τού σεμνοποιείν αυτών
τούς προφήτας καί τούς `Ελλήνων νόμους μάλιστα περί τού
θείου καθαιρούντα; Πώς δ' άν ο τοιούτος καί ούτως ανατε-
θραμμένος καί μηδέν -- ως καί οι κακολογούντες αυτόν
ομολογούσι -- σεμνόν παρά ανθρώπων μαθών τοιαύτα περί
κρίσεως θεού καί κολάσεων μέν τών κατά τής κακίας τιμών
δέ τών υπέρ τού καλού λέγειν εδύνατο] ουκ ευκαταφρονήτως,
ώστ' ου μόνον αγροίκους καί ιδιώτας άγεσθαι υπό τών
λεγομένων αλλά καί ουκ ολίγους τών συνετωτέρων καί
δυναμένων ενοράν αποκρύψει τών ευτελεστέρων νομιζομένων
απαγγέλλεσθαι, περιεχούση τι, ως έστιν ειπείν, ένδον
απορρητότερον; |
