Κύλικα

Αρχαϊκός τύπος (Βρετανικό Μουσείο)

 Η κύλικα ήταν ποτήρι κυκλικού σχήματος, βαθύ, αλλά τελείως ανοιχτό, με βάση και 2 λαβές. Ο κλασικός τύπος της κύλικας μοιάζει με τα σημερινά ποτήρια της σαμπάνιας με προσθήκη δύο αυτιών συνήθως προς εξάρτηση της κενής κύλικας. Σε αγγειογραφίες οι συνδαιτημόνες κρατούν αυτά τα ποτήρια από τη βάση ή το πόδι. Το ύψος του ποδιού, όπως και το βάθος της κύλικας, ποίκιλλε κατά τόπο και χρόνο και γι' αυτό είναι πολλές οι παραλλαγές της κύλικας. Ο αρχαιότερος τύπος κύλικας είναι είδος βαθιού κυπέλου με την κοιλιά κάθετα διαμορφωμένη και με πόδι παχύ και ψηλό. Οι λαβές παρουσιάζουν το σχήμα βραχέως και πλήρως αυτιού, πολλές φορές δε έλλειπαν εντελώς. Αυτός ο τύπος συναντάται στην Ιταλία, στην Ελλάδα και στη Μικρά Ασία και ανήκει στην αρχαϊκή περίοδο. Χαρακτηριστικό δείγμα είναι η αρχαϊκή κύλικα που βρίσκεται στο βρεττανικό μουσείο, διακοσμημένη με μαιάνδρους και κυμματιστές γραμμές.
Με το πέρασμα του χρόνου το σχήμα αυτής της κοτύλης μεταβάλλεται σε κομψότερο και απλοϊκότερο, για να καταλήξει, μέσω βαθμιαίας ελάφρυνσης και λέπτυνσης των μερών της, στον ωραίο κλασικό τύπο. Οι κύλικες αυτού του τύπου φαίνονται σχεδόν πεπλατυσμένες συνέπεια του μεγάλου πλάτους σε σχέση προς το μικρό βάθος. Ο πυθμένας του ποτηριού σχηματίζει επίμηκες τόξο. Το πόδι, λεπτό και ελαφρά υψωμένο, διαγράφει ελαφρά καμπύλη. Οι λαβές, σε σχήμα κεράτων και όχι δακτυλίων, επιμηκύνονται και αυτές, ακολουθώντας τη γενική τάση του αγγείου. Υπάρχουν όμως και κύλικες με κατά κάποιον τρόπο πεπιεσμένη βάση ή και χωρίς τη βάση, οι οποίες μοιάζουν με τη φιάλη. Κατά τον Αθήναιο, οι Κύπριοι ονόμαζαν κύλικα την κοτύλη. Ο Πολυδεύκης συγχέει την κύλικα με το καρχήσιο. Έτσι αποδεικνύεται ότι ο όρος της κύλικας επιδέχεται πολλούς ορισμούς. Γενικά όμως γίνεται παραδεκτό ότι η κύλικα είναι το αγγείο που περιγράψαμε παραπάνω και μοιάζει αρκετά με τα σημερινά ποτήρια της σαμπάνιας. Οι κύλικες κατασκευάζονταν από όλες τις ύλες. Συνήθως βέβαια κατασκευάζονταν από άργιλλο.
Κατασκευάζονταν όμως και από ξύλο, όπως μας πληροφορεί ο Μαρτιάλιος, και από χρυσό και ασήμι, όπως μαρτυρεί ο Αθήναιος. Απόδειξη αυτού είναι η ασημένια κύλικα, που βρέθηκε κατά τις ανασκαφές της Κριμαίας και βρίσκεται εκτεθειμένη στο μουσείο του Ερμιτάζ. Η ασημένια αυτή κύλικα είναι διακοσμημένη γύρω από την κοιλιά, λίγο πάνω από τα αυτιά, με εγχάρακτο χρυσό περιδέραιο. Κατά τον Μαρτιάλιο υπήρχαν και ασημένιες και χρυσές κύλικες, διακοσμημένες με πολίτιμους λίθους, όπως και κύλικες από κρύσταλλο ή και από απλό γυαλί.

Κλασσικός τύπος κύλικας
Η κύλικα ήταν το ιερό σκεύος της αρχαιότητας. Συμβόλιζε την ψυχή, μέσα στην οποία χύνεται ο οίνος, το πνευματώδες ποτό (η ανώτερη πνευματική ζωή), του οποίου γίνονταν χρήση σε όλες τις μυστηριακές θυσίες. Η έκσταση της ψυχής που βρίσκεται σε κατάσταση μέθης, την οποία προκαλεί το θείο ποτό (συμβολιζόμενο από κύλικα γεμάτη οίνο, αμβροσία κ.λπ.) συναντάται στον μύθο του Διονύσου (Βάκχου) που μετέφερε τον μεθυσμένο Ήφαιστο στον Όλυμπο (ανώτερο κόσμο).

Αττική ερυθρόμορφη κύλικα, 515 - 510 π.α.χ.χ. Υπογράφεται από τον αγγειοπλάστη Ευξίθεο και τον αγγειογράφο 'Ολτο. Εικονίζεται συγκέντρωση θεών. Στο μέσον της σκηνής ο Δίας σπένδει με φιάλη που του γεμίζει ο οινοχόος Γανυμήδης, πίσω από τον οποίο κάθεται η Εστία, κρατώντας καρποφόρα κλαδιά. Αριστερά η Αθηνά συνομιλεί με τον Ερμή, ενώ πίσω η Ήβη στρέφει το κεφάλι της προς τη σκηνή που διαδραματίζεται στην άλλη όψη του αγγείου. (Tarquinia, Museo Nazionale Tarquiniense)
Επιστροφή στα περιεχόμενα