ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ - Απόσπασμα Περί Ελλήνων και Βαρβάρων...

  Η κατακτητική εκστρατεία του Αλεξάνδρου στην Ασία και ο όλεθρος που προκάλεσε εξωραΐζεται με τον χαρακτηρισμό της «πόλεμος κατά των βαρβάρων». Ο διαχωρισμός Ελλήνων και βαρβάρων αποδίδεται στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Κατά τον Πλάτωνα Έλληνες και βάρβαροι είναι φυσικοί εχθροί (πολεμίους φύσει είναι – Πολιτεία, 470c). Ο Αριστοτέλης μιλούσε για το «φύσει άρχον» και το «φύσει αρχόμενον». Το πρώτο έχει την ικανότητα να καταστρώνει με τη διάνοια σχέδια για την αντιμετώπιση των αναγκών – «το δυνάμενον τη διανοία προοράν» - το δεύτερο διαθέτει την ικανότητα να πραγματώνει με τις σωματικές του δυνάμεις αυτούς τους σχεδιασμούς – «το δε δυνάμενον τω σώματι ταύτα ποιείν» (Πολιτικά, 1251^α). Υποστήριζε ακόμα ότι υπάρχουν άνθρωποι από φυσικού τους ελεύθεροι και άλλοι από φυσικού τους δούλοι – «ότι μεν τοίνυν εισί φυσείν τινές οι μεν ελεύθεροι οι δε δούλοι». Και χαρακτηρίζει «συμφέρον» και «δίκαιον» την ιδιότητα του δούλου – «συμφέρει το δουλεύειν και δίκαιον είναι» (Πολιτικά, 1255^α). Σε άλλο σημείο παρατηρεί ότι υπάρχουν άνθρωποι από γεννησιμιού τους προορισμένοι να ζουν υποταγμένοι – «πεφυκότες άρχεσθαι». Από τη μία μεριά λοιπόν οι προορισμένοι από τη φύση τους να άρχουν και από την άλλη οι από τη φύση τους υπόδουλοι – «το δε αρχόμενον και φύσει δούλον». Ο Πλούταρχος μάλιστα αποδίδει στον Αριστοτέλη την τερατώδη συμβουλή προς τον Αλέξανδρο να μεταχειρίζεται τυραννικά τους «βαρβάρους» ως...ζώα και φυτά («τοις δε βαρβάροις δεσποτικώς χρώμενος... ως ζώοις και φυτοίς (Περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής, 329 Β).

  Αυτή η διάκριση Ελλήνων και «βαρβάρων» αποτελεί ουσιαστικά έκφραση της λαϊκής φιλοσοφίας. Βάρβαροι ήταν οι ξένοι λαοί που μιλούσαν «βαρ-βαρ», μια ακατανόητη γλώσσα και όχι οι κατώτεροι και άξιοι δουλικού βίου. Υπήρχαν, ωστόσο, αρχαίοι διανοητές που απέρριπταν διαρρήδην την αντιπαράθεση Ελλήνων και «βαρβάρων» και υποστήριζαν ότι οι άνθρωποι πρέπει να ξεχωρίζουν από την ποιότητα και το ήθος τους και όχι από τις φυλετικές διαφορές. Ο Ερατοσθένης λ.χ. αποδοκίμαζε εκείνους που διαιρούσαν το ανθρώπινο γένος σε Έλληνες και βαρβάρους καθώς και εκείνους που συμβούλευαν να αντιμετωπίζονται οι Έλληνες ως φίλοι και οι «βάρβαροι» ως εχθροί, τονίζοντας ότι πολλοί «βάρβαροι» είναι «αστείοι» δηλαδή μορφωμένοι, ευγενείς, ευφυείς και πολλοί Έλληνες «κακοί» δηλαδή φαύλοι. Όπως οι Αιγύπτιοι που ήταν προσηλωμένοι στον νόμο και την τάξη και οι Καρχηδόνιοι που αναγνωρίζονταν «πολιτεύεσθαι καλώς». Είναι πιο λογικό, έλεγε, να ξεχωρίζουμε τους ανθρώπους ανάλογα με το ήθος. Και καταδίκαζε εκείνους που παρότρυναν τον Αλέξανδρο «τοις μεν Έλλησιν ως φίλους χρήσθαι τοις δε βαρβάροις ως πολεμίοις». Κατά τον Ερατοσθένη «βέλτιον είναι η αρετή και κακία διαιρείν» (Στράβων, Γεωγραφικά, Α, c66).

  Υπήρχαν όμως και άλλοι προγενέστεροι Έλληνες συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος και ο Ξενοφών, που παραδέχονται ότι πολλοί «βάρβαροι» διακρίνονταν για την αξιωσύνη, την αρετή, την ποιότητα, τις ικανότητες και τη σοφία τους. Κατά τους Πυθαγόρειους όλοι οι άνθρωποι είναι φίλοι και κατά τον σοφιστή Ιππία «είμαστε όλοι συγγενείς και συμπολίτες» (Πλάτων, Πρωταγόρας, 337C). Ο στίχος του Ευριπίδη «άπασα χθων ανδρί γενναίω πατρίς» (Απόσπασμα 1047) εκφράζει την ιδέα της πανανθρώπινης κοινότητας. Το ίδιο διδάσκουν και τα λόγια του Δημόκριτου «ανδρί σοφώ γη βατή· ψυχής γαρ αγαθής πατρίς ο ξύμπας κόσμος» (Απόσπασμα 247). Ο σοφιστής, τέλος, Αντιφών, διακηρύσσοντας την ισότητα όλων των ανθρώπων, σύμφωνα με το φυσικό δίκαιο, υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ Ελλήνων και «βαρβάρων». Όλοι οι άνθρωποι είναι αδελφοί. Ισότητα ταπεινών και αριστοκρατών, ισότητα Ελλήνων και «βαρβάρων», ισότητα ελεύθερων και δούλων («Αλήθειαι» - Παπ. Οξύρ. 1364, ΙΙ, σ. 275κ.ε.)