|
|
|
ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ - testimonia |
| DIOG. IX 50
ff. Πρωταγόρας 'Αρτέμωνος ή, ως 'Απολλόδωρος [FGrHist. 244 F 70 II 1040] καί Δίνων εν Περσικών <ε> [fr. 6 FHG II 90 vgl. A 2], Μαιανδρίου 'Αβδηρίτης, καθά φησιν `Ηκρακλείδης ο Ποντικός εν τοίς Περί νόμων [fr. 21 Voss], ός καί Θουρίοις νόμους γράψαι φησίν αυτόν: ως δ' Εύπολις εν Κόλαξιν [fr. 146I 297 K.], Τήιος: φησί γάρ: ‘ένδοθι μέν εστι Πρωταγόρας ο Τήιος’. ούτος καί Πρόδικος ο Κείος λόγους αναγινώσκοντες ηρανίζοντο: καί Πλάτων εν τώι Πρωταγόραι [316 A] φησί βαρύφωνον είναι τόν Πρόδικον. διήκουσε δ' ο Πρωταγόρας Δημοκρίτου. (εκαλείτό τε Σοφία, ώς φησι Φαβωρίνος εν Παντοδαπήι ιστορίαι [fr. 36 FHG III 583, na+ml. Demokrit, vgl. oben II 85, 1. 87, 26]). (51) καί πρώτος έφη <δύο λόγους είναι περί παντός πράγματος αντικειμένους αλλήλοις> [B 6a]: οίς καί συνηρώτα, πρώτος τούτο πράξας. αλλά καί ήρξατό που τούτον τόν τρόπον: <‘πάντων ... έστιν’> [B 1]. έλεγέ τε μηδέν είναι ψυχήν παρά τάς αισθήσεις, καθά καί Πλάτων φησίν εν Θεαιτήτωι [p. 152ff.], καί πάντα είναι αληθή. καί αλλαχού δέ τούτον ήρξατο τόν τρόπον: <‘περί μέν θεών ουκ έχω ειδέναι ούθ' ως εισίν ... ανθρώπου’> [B 4]. (52) διά ταύτην δέ τήν αρχήν τού συγγράμματος εξεβλήθη πρός 'Αθηναίων, καί τά βιβλία αυτού κατέκαυσαν εν τήι αγοράι υπό κήρυκι αναλεξάμενοι παρ' εκάστου τών κεκτημένων. ούτος πρώτος μισθόν εισεπράξατο μνάς εκατόν: καί πρώτος μέρη χρόνου διώρισε καί καιρού δύναμιν εξέθετο καί λόγων αγώνας εποιήσατο καί σοφίσματα τοίς πραγματολογούσι προσήγαγε: καί τήν διάνοιαν αφείς πρός τούνομα διελέχθη καί τό νύν επιπόλαιον γένος τών εριστικών εγέννησεν: ίνα καί Τίμων φησί περί αυτού: ‘Πρωταγόρης τ' επίμεικτος εριζέμεναι εύ ειδώς’ [fr. 47 D.]. (53) ούτος καί τό Σωκρατικόν είδος τών λόγων πρώτος εκίνησε. καί τόν 'Αντισθένους λόγον τόν πειρώμενον αποδεικνύειν, ως ουκ έστιν αντιλέγειν, ούτος πρώτος διείλεκται, καθά φησι Πλάτων εν Ευθυδήμωι [286C]. καί πρώτος κατέδειξε τάς πρός τάς θέσεις επιχειρήσεις, ώς φησιν 'Αρτεμίδωρος ο διαλεκτικός εν τώι Πρός Χρύσιππον. καί πρώτος τήν καλουμένην τύλην, εφ' ής τά φορτία βαστάζουσιν, εύρεν, ώς φησιν 'Αριστοτέλης εν τώι Περί παιδείας [fr. 63 R.]: φορμοφόρος γάρ ήν, ως καί 'Επίκουρός πού φησι [s. 68 A 9], καί τούτον τόν τρόπον ήρθη πρός Δημοκρίτου ξύλα δεδεκώς οφθείς. διείλέ τε τόν λόγον πρώτος εις τέτταρα, <ευχωλήν, ερώ- τησιν, απόκρισιν, εντολήν>: (54) (οι δέ, εις επτά, διήγησιν, ερώτησιν, από- κρισιν, εντολήν, απαγγελίαν, ευχωλήν, κλήσιν), ούς καί <πυθμένας> είπε <λόγων>. 'Αλκιδάμας δέ [fr. 8 O. A. II 155b 36] τέτταρας λόγους φησί, φάσιν, απόφασιν, ερώτησιν, προσαγόρευσιν. πρώτον δέ τών λόγων εαυτού ανέγνω τόν Περί θεών, ού τήν αρχήν άνω [II 253, 28] παρεθέμεθα: ανέγνω δ' 'Αθήνησιν εν τήι Ευριπίδου οικίαι ή, ώς τινες, εν τήι Μεγακλείδου: άλλοι εν Λυκείωι, μαθητού τήν φωνήν αυτώι χρήσαντος 'Αρχαγόρου τού Θεοδότου. κατηγόρησε δ' αυτού Πυθόδωρος Πολυζήλου, είς τών τετρακοσίων: 'Αριστοτέλης δ' Εύαθλόν φησιν [fr. 67 s. B 6]. (55) έστι δέ τά σωιζόμενα αυτού βιβλία τάδε: *** <Τέχνη εριστικών, Περί πάλης, Περί τών μαθημάτων, Περί πολιτείας, Περί φιλοτιμίας, Περί αρετών, Περί τής εν αρχήι καταστάσεως, Περί τών εν ''Αιδου, Περί τών ουκ ορθώς τοίς ανθρώποις πρασσομένων, Προστακτικός, Δίκη υπέρ μισθού, 'Αντιλογιών <α><β>>. καί ταύτα μέν αυτώι τά βιβλία. γέγραφε δέ καί Πλάτων εις αυτόν διάλογον. φησί δέ Φιλόχορος [fr. 168 FHG I 412] πλέοντος αυτού εις Σικελίαν τήν ναύν καταποντωθήναι: καί τούτο αινίτ- τεσθαι Ευριπίδην εν τώι 'Ιξίονι [aufgefu+hrt 410 — 8]. ένιοι κατά τήν οδόν τελευτήσαι αυτόν, βιώσαντα έτη πρός τά ενενήκοντα. (56) 'Απολ- λόδωρος [F GrHist. 244 F 71 II 1040] δέ φησιν εβδομήκοντα, σοφιστεύσαι δέ τεσσαράκοντα καί ακμάζειν κατά τήν τετάρτην καί ογδοηκοστήν ολυμπιάδα [444 — 1]. λέγεται δέ ποτε αυτόν απαιτούντα τόν μισθόν Εύαθλον τόν μαθητήν εκείνου ειπόντος ‘αλλ' ουδέπω νίκην νενίκηκα’ ειπείν ‘αλλ' εγώ μέν άν νικήσω, ότι εγώ ενίκησα, λαβείν με δεί: εάν δέ σύ, ότι σύ’ [vgl. B 6. Spengel Συν. τεχν. p. 26ff.]. γέγονε δέ καί άλλος Πρωταγόρας αστρολόγος, εις όν καί Ευφορίων [p. 31 Scheidweiler] επικήδειον έγραψε: καί τρίτος Στωικός φιλόσοφος. PHILOSTR. V. soph. I 10, 1ff. Π. δέ ο 'Αβδη- ρίτης σοφιστής [καί] Δημοκρίτου μέν ακροατής οίκοι εγένετο, ωμίλησε δέ καί τοίς εκ Περσών μάγοις κατά τήν Ξέρξου επί τήν `Ελλάδα έλασιν. πατήρ γάρ ήν αυτώι Μαιάνδριος πλούτωι κατεσκευασμένος παρά πολλούς τών εν τήι Θράικηι, δεξά- μενος δέ καί τόν Ξέρξην οικίαι τε καί δώροις τήν ξυνουσίαν τών μάγων τώι παιδί παρ' αυτού εύρετο. ου γάρ παιδεύουσι τούς μή Πέρσας Πέρσαι μάγοι, ήν μή ο βασιλεύς εφήι. (2) τό δέ απορείν φάσκειν, είτε εισί θεοί είτε ουκ εισί, δοκεί μοι Π. εκ τής Περσικής παιδεύσεως παρανομήσαι: μάγοι γάρ επιθειάζουσι μέν οίς αφανώς δρώσι, τήν δέ εκ φανερού δόξαν τού θείου καταλύουσιν ου βουλόμενοι δοκείν παρ' αυτού δύνασθαι. (3) διά μέν δή τούτο πάσης γής υπό 'Αθηναίων ηλάθη ως μέν τινες, κριθείς, ως δέ ενίοις δοκεί, ψήφου επενεχθείσης μή κριθέντι. νήσους δέ εξ ηπείρων αμείβων καί τάς 'Αθηναίων τριήρεις φυλαττόμενος πάσαις θαλάτταις ενεσπαρμένας κατέδυ πλέων εν ακατίωι μικρώι. (4) τό δέ μισθού διαλέγεσθαι πρώτος εύρε, πρώτος δέ παρέδωκεν ''Ελλησι, πράγμα ου μεμπτόν: ά γάρ σύν δαπάνηι σπουδάζομεν, μάλλον ασπαζόμεθα τών προίκα. γνούς δέ τόν Πρωταγόραν ο Πλάτων σεμνώς μέν ερμηνεύοντα, ενυπτιάζοντα δέ τήι σεμνό- τητι καί που καί μακρολογώτερον τού συμμέτρου, τήν ιδέαν αυτού μύθωι μακρώι εχαρακτήρισεν [C 1]. HESYCH. Onomatol. bei Schol. Plat. de rep. 600C Π. 'Αρτέμωνος 'Αβ- δηρίτης. ούτος φορτοβαστάκτης ήν, εντυχών δέ Δημοκρίτωι εφιλοσόφησε καί επί ρητορείαν έσχε. καί πρώτος λόγους εριστικούς εύρε καί μισθόν έπραξε τούς μαθητάς μνάς <ρ>. διό καί επεκλήθη Λόγος. τούτου μαθητής 'Ισοκράτης ο ρήτωρ καί Πρό- δικος ο Κείος. εκαύθη δέ τά τούτου βιβλία υπ' 'Αθηναίων. είπε γάρ: <‘περί θεών ουκ έχω ειδέναι ούτε ως εισίν ούτε ως ουκ εισίν’> [B 4]. έγραψε δέ εις αυτόν ο Πλάτων διάλογον. πλέοντος δέ αυτού εις Σικελίαν ετελεύτησε ναυαγήσας ετών <ών> ενενήκοντα, σοφιστεύσας έτη τεσσαράκοντα. EUSEB. Chron. Hier. Euripides ... clarus habetur et P. sophista cuius libros decreto publico Athenienses combusserunt Ol. 84 [444 — 41]. APUL. Flor. 18 P. qui sophista fuit longe multiscius et cum primis rhetoricae reper- toribus perfacundus, Democriti physici civis aequaevus (inde ei suppeditata doctrina est), eum Protagoran aiunt cum suo sibi discipulo Euathlo mercedem nimis uberem condicione temeraria pepigisse etc. PLATO Protag. 317 B Protagoras: εγώ ούν τούτων τήν εναντίαν άπασαν οδόν ελήλυθα, καί ομολογώ τε <σοφιστής> είναι καί παιδεύειν ανθρώπους ... C καίτοι πολλά γε έτη ήδη ειμί εν τήι τέχνηι: καί γάρ καί τά ξύμπαντα πολλά μοί εστιν: ουδενός ότου ού, πάντων άν υμών καθ' ηλικίαν πατήρ είην ... 318 A ώ νεανίσκε, έσται τοίνυν σοι, εάν εμοί συνήις, ήι άν ημέραι εμοί συγγένηι, απιέναι οίκαδε βελτίονι γεγο- νότι καί εν τήι υστεραίαι ταυτά ταύτα: καί εκάστης ημέρας αεί επί τό βέλτιον επιδιδόναι ... 318 D οι μέν γάρ άλλοι λωβώνται τούς νέους: τάς γάρ τέχνας αυτούς πεφευγότας άκοντας πάλιν αύ άγοντες εμβάλλουσιν εις τέχνας, λογισμούς τε καί αστρονομίαν καί γεωμετρίαν καί μουσικήν διδάσκοντες (καί άμα εις τόν `Ιππίαν απέβλεψεν), παρά δ' εμέ αφικόμενος μαθήσεται ου περί άλλου του ή περί ού ήκει. τό δέ μάθημά εστιν ευβουλία περί τών οικείων, όπως άν άριστα τήν αυτού οικίαν διοικοί, καί περί τών τής πόλεως, όπως τά τής πόλεως δυνατώτατος άν είη καί πράττειν καί λέγειν ... 319 A Sokr. Δοκείς γάρ μοι λέγειν τήν πο- λιτικήν τέχνην καί υπισχνείσθαι ποιείν άνδρας αγαθούς πολίτας. -- Αυτό μέν ούν <τούτό εστιν>, έφη, ώ Σώκρατες, <τό επάγγελμα> ό επαγγέλλομαι. 349 A σύ γ' αναφανδόν σεαυτόν υποκηρυξάμενος εις πάντας τούς ''Ελληνας <σοφιστήν> επο- νομάσας σεαυτόν απέφηνας παιδεύσεως καί αρετής διδάσκαλον, πρώτος τούτου μισθόν αξιώσας άρνυσθαι. — — 328B διά ταύτα καί τόν τρόπον τής πράξεως τού μισθού τοιούτον πεποίημαι: επειδάν γάρ τις παρ' εμού μάθηι, εάν μέν βούληται, απέδωκεν ό εγώ πράττομαι αργύριον: εάν δέ μή, ελθών εις ιερόν ομόσας, όσου άν φήι άξια είναι τά μαθήματα, τοσούτον κατέθηκε. — — 329B Π. δέ όδε ικανός μέν <μακρούς λόγους> καί καλούς ειπείν, ως αυτό δηλοί, ικανός δέ καί ερωτηθείς <αποκρίνασθαι κατά βραχύ> καί ερό- μενος περιμείναί τε καί αποδέξασθαι τήν απόκρισιν, ά ολίγοις εστί παρεσκευα- σμένα. Vgl. 334D ff. — Meno 91D οίδα γάρ άνδρα ένα Πρωταγόραν πλείω χρήματα κτησά- μενον από ταύτης τής σοφίας ή Φειδίαν τε, ός ούτως περιφανώς καλά έργα ηργά- ζετο, καί άλλους δέκα τών ανδριαντοποιών ... E Πρωταγόρας δέ άρα όλην τήν `Ελλάδα ελάνθανεν διαφθείρων τούς συγγιγνομένους καί μοχθηροτέρους απο- πέμπων ή παρελάμβανεν πλείν ή τετταράκοντα έτη. οίμαι γάρ αυτόν αποθανείν εγγύς καί εβδομήκοντα έτη γεγονότα, τετταράκοντα δέ εν τήι τέχνηι όντα. καί εν άπαντι τώι χρόνωι τούτωι έτι εις τήν ημέραν ταυτηνί ευδοκιμών ουδέν πέπαυται. — Hipp. mai. 282D E αφικόμενος δέ ποτε εις Σικελίαν Πρωταγόρου αυτόθι επιδημούντος καί ευδοκιμούντος καί πρεσβυτέρου όντος πολύ νεώτερος ών κτλ. PLUT. Pericl. 36 πεντάθλου γάρ τινος ακοντίωι πατάξαντος 'Επίτιμον τόν Φαρσάλιον ακουσίως καί κτείναντος, ημέραν όλην αναλώσαι μετά Πρωταγόρου διαπορούντα, πότερον τό ακόντιον ή τόν βαλόντα μάλλον ή τούς αγωνοθέτας <κατά τόν ορθό- τατον λόγον> αιτίους χρή τού πάθους ηγείσθαι. ATHEN. V 218 B αλλά μήν καί ο εν τώι ‘Πρωταγόραι’ διάλογος μετά τήν `Ιππονίκου τελευτήν γενόμενος παρειληφότος ήδη τήν ουσίαν Καλλίου, τού Πρω- ταγόρου <μέμνηται> παραγεγονότος τό δεύτερον ου πολλαίς πρότερον ημέραις [309D]. ο δ' `Ιππόνικος επί μέν Ευθυδήμου άρχοντος [431 ?] στρατηγών παρατέ- τακται μετά Νικίου πρός Ταναγραίους καί τούς παραβοηθούντας Βοιωτών καί τήι μάχηι νενίκηκε, τέθνηκε δέ πρό τής επ' 'Αλκαίου [421] διδασκαλίας τών Ευπόλιδος Κολάκων ου πολλώι χρόνωι κατά τό εικός ... εν ούν τούτωι τώι δράματι Εύπολις τόν Πρωταγόραν ως επιδημούντα εισάγει [s. II 253, 18], 'Αμειψίας δ' εν τώι Κόννωι [I 673 K.] δύο πρότερον έτεσιν διδαχθέντι [423] ου καταριθμεί αυτόν εν τώι τών φροντιστών χορώι: δήλον ούν ως μεταξύ τούτων τών χρόνων παραγέγονεν. XI 505 F αλλά μήν ου δύνανται Πάραλος καί Ξάνθιπ- πος οι Περικλέους υιοί τελευτήσαντος τώι λοιμώι Πρωταγόραι διαλέγεσθαι, ότε <τό> δεύτερον επεδήμησε ταίς 'Αθήναις, οι έτι πρότερον τελευτήσαντες. -- Vgl. EUSTATH. Od. 1547, 53 εμφαίνειν Εύπολις λέγεται τόν φυσικόν Πρωταγόραν διακωμωιδών εν τώι ‘ός αλαζονεύεται μέν αλιτήριος περί τών μετεώρων, τά δέ χαμάθεν εσθίει’ [fr. 146 b Kock, s. II 253, 18]. Vgl. fr. 147 ‘πίνειν γάρ αυτόν [Kallias] Πρωταγόρας εκέλευ', ίνα πρό τού κυνός τόν πνεύμον' έκκλυστον φορήι’. SEXT. adv. math. IX 55. 56 συμφέρεται δέ τούτοις τοίς ανδράσι καί Θεόδωρος ο άθεος καί κατά τινας Π. ο 'Αβδηρίτης ... ρητώς που γράψας: <‘περί δέ θεών ούτε ει εισίν ούθ' οποίοί τινές εισι> δύναμαι λέγειν: <πολλά γάρ εστι τά κωλύοντά με’> [B 4]. παρ' ήν αιτίαν θάνατον αυτού καταψηφισαμένων τών 'Αθηναίων διαφυγών καί κατά θάλατταν πταίσας απέθανεν. μέμνηται δέ ταύτης τής ιστορίας καί Τίμων ο Φλιάσιος εν τώι δευτέρωι τών Σίλλων [fr. 5 D.] ταύτα διεξερχόμενος: ώστε καί μετέπειτα σοφιστών ούτ' αλιγυγλώσσωι ούτ' ασκόπωι ούτ' ακυλίστωι Πρωταγόρηι. έθελον δέ τέφρην συγγράμματα θείναι, όττι θεούς κατέγραψ' ούτ' ειδέναι ούτε δύνασθαι οπποίοί τινές εισι καί οί τινες αθρήσασθαι, πάσαν έχων φυλακήν επιεικείης. τά μέν ού οι χραίσμησ', αλλά φυγής επεμαίετο, όφρα μή ούτως Σωκρατικόν πίνων ψυχρόν ποτόν αίδα δύηι. PLATO Cratyl. 385E f. ώσπερ Π. έλεγεν λέγων <πάντων χρημάτων μέτρον> είναι <άνθρωπον> [B 1], ως άρα οία μέν άν εμοί <φαίνηται> τά πράγ- ματα είναι, τοιαύτα μέν <έστιν> εμοί: οία δ' άν σοί, τοιαύτα δέ σοί. SEXT. Pyrrh. h. I 216ff. καί ο Π. δέ βούλεται <πάντων χρημάτων> είναι <μέτρον τόν άνθρωπον τών μέν όντων ως έστιν, τών δέ ουκ όντων ως ουκ έστιν> [B 1], <μέτρον> μέν λέγων τό κριτήριον, <χρημάτων> δέ τών πραγμάτων, ως δυνάμει φάσκειν πάντων πραγμάτων κριτήριον είναι τόν άνθρω- πον, <τών μέν όντων ως έστιν, τών δέ ουκ όντων ως ουκ έστιν>. καί διά τούτο τίθησι τά φαινόμενα εκάστωι μόνα, καί ούτως εισάγει τό πρός τι ... (217) φησίν ούν ο ανήρ τήν ύλην ρευστήν είναι, ρεούσης δέ αυτής συνεχώς προσθέ- σεις αντί τών αποφορήσεων γίγνεσθαι καί τάς αισθήσεις μετακοσμείσθαί τε καί αλλοιούσθαι παρά τε <τάς> ηλικίας καί παρά τάς άλλας κατασκευάς τών σωμάτων. (218) λέγει δέ καί τούς λόγους πάντων τών φαινομένων υποκείσθαι εν τήι ύληι, ως δύνασθαι τήν ύλην όσον εφ' εαυτήι πάντα είναι όσα πάσι φαίνεται. τούς δέ ανθρώ- πους άλλοτε άλλων αντιλαμβάνεσθαι παρά τάς διαφόρους αυτών διαθέσεις: τόν μέν γάρ κατά φύσιν έχοντα εκείνα τών εν τήι ύληι καταλαμβάνειν ά τοίς κατά φύσιν έχουσι φαίνεσθαι δύναται, τόν δέ παρά φύσιν ά τοίς παρά φύσιν. (219) καί ήδη παρά τάς ηλικίας καί κατά τό υπνούν ή εγρηγορέναι καί καθ' έκαστον είδος τών διαθέσεων ο αυτός λόγος. γίνεται τοίνυν κατ' αυτόν τών όντων κριτήριον ο άνθρωπος. πάντα γάρ τά φαινόμενα τοίς ανθρώποις καί έστιν, τά δέ μηδενί τών ανθρώπων φαινόμενα ουδέ έστιν. ορώμεν ούν ότι καί περί τού τήν ύλην ρευστήν είναι καί περί τού τούς λόγους τών φαινομένων πάντων εν αυτήι υποκείσθαι δογματίζει, αδήλων όντων καί ημίν εφεκτών. — adv. math. VII 389 πάσαν μέν ούν φαντασίαν ουκ <άν> είποι τις αληθή διά τήν περιτροπήν, καθώς ό τε Δημόκριτος καί ο Πλάτων [Theaet. 171A] αντιλέγοντες τώι Πρωταγόραι εδίδασκον: ει γάρ πάσα φαντασία εστίν αληθής, καί τό μή πάσαν φαντασίαν είναι αληθή, κατά φαντασίαν υφιστάμενον, έσται αληθές, καί ούτω τό πάσαν φαντασίαν είναι αληθή γενήσεται ψεύδος. HERM. Irris. 9 (D. 653) αλλ' επί θάτερα Π. εστηκώς ανθέλκει με φάσκων: όρος καί κρίσις τών πραγμάτων ο άνθρωπος καί τά μέν υποπίπτοντα ταίς αισθή- σεσιν έστι πράγματα, τά δέ μή υποπίπτοντα ουκ έστιν εν τοίς είδεσι τής ουσίας. ARISTOT. Metaph. Θ 3. 1046b 29 εισί δέ τινες οί φασιν, οίον οι Μεγαρικοί, όταν ενεργήι μόνον δύνασθαι, όταν δέ μή ενεργήι, ου δύνασθαι, οίον τόν μή οικο- δομούντα ου δύνασθαι οικοδομείν, αλλά τόν οικοδομούντα, όταν οικοδομήι: ομοίως δέ καί επί τών άλλων. οίς τά συμβαίνοντα άτοπα ου χαλεπόν ιδείν. δήλον γάρ, ότι ούτ' οικοδόμος έσται, εάν μή οικοδομήι: τό γάρ οικοδόμωι είναι τό δυνατώι είναί εστιν οικοδομείν ομοίως δέ καί επί τών άλλων τεχνών. ει ούν αδύνατον τάς τοιαύτας έχειν τέχνας μή μανθάνοντά ποτε καί λαβόντα, καί μή έχειν (1047 a) μή αποβαλόντα ποτέ (ή γάρ λήθηι ή πάθει τινί ή χρόνωι: ου γάρ δή τού γε πράγματος φθαρέντος: αεί γάρ εστιν), όταν παύσηται, ουχ έξει τήν τέχνην, πάλιν δ' ευθύς οικοδομήσει πώς λαβών; καί τά άψυχα δή ομοίως: ούτε γάρ ψυχρόν ούτε θερμόν ούτε γλυκύ ούτε όλως αισθητόν ουθέν έσται μή αισθανο- μένων: ώστε τόν Πρωταγόρου λόγον συμβήσεται λέγειν αυτοίς. αλλά μήν ουδ' αίσθησιν έξει ουδέν, εάν μή αισθάνηται μηδ' ενεργήι. TERTULL. de anim. 15 etiam P., etiam Apollodorus, etiam Chrysippus haec sapiunt. PLATO Euthyd. 286 B C ου γάρ τοι αλλά τούτόν γε τόν λόγον ότι ουκ έστιν αντιλέγειν) πολλών δή καί πολλάκις ακηκοώς αεί θαυμάζω. καί γάρ οι αμφί Πρωταγόραν σφόδρα εχρώντο αυτώι καί οι έτι παλαιότεροι [vgl. 22 A 7]: εμοί δέ αεί θαυμαστός τις δοκεί είναι καί τούς τε άλλους ανατρέπων καί αυτός αυτόν [s. II 254, 8]. ARISTOT. Metaph. Γ 4. 1007b 18 έτι ει αληθείς αι αντιφάσεις άμα κατά τού αυτού πάσαι, δήλον ως άπαντα έσται έν. έσται γάρ τό αυτό καί τριήρης καί τοίχος καί άνθρωπος, ει κατά παντός τι ή καταφήσαι ή αποφήσαι ενδέχεται, καθάπερ ανάγκη τοίς τόν Πρωταγόρου λέγουσι λόγον. ει γάρ τωι δοκεί μή είναι τριήρης ο άνθρωπος, δήλον ότι ουκ έστι τριήρης: ώστε καί έστιν, είπερ η αντί- φασις αληθής. ARISTOT. Metaph. Κ 6. 1062b 13 εκείνος έφη <πάντων> είναι <χρημάτων μέτρον άνθρωπον>, ουδέν έτερον λέγων ή τό δοκούν εκάστωι τούτο καί είναι παγίως: τούτου δέ γιγνομένου τό αυτό συμβαίνει καί είναι καί μή είναι, καί κακόν καί αγαθόν είναι, καί τάλλα τά κατά τάς <αντικειμένας> λεγόμενα φάσεις, διά τό πολλάκις τοισδί μέν φαίνεσθαι τόδε είναι καλόν τοισδί δέ τουναντίον, μέτρον δ' είναι τό <φαινόμενον> εκάστωι. CLEM. Str. VI 65 (II 464, 14 St.) ''Ελληνές φασι Πρωταγόρου προ- κατάρξαντος παντί λόγωι λόγον αντικείσθαι. SEN. Ep. 88, 43 P. ait de omni re in utramque partem disputari posse ex aequo et de hac ipsa, an omnis res in utramque partem disputabilis sit. ARISTOT. Rhet. Β 24. 1402 a 23 καί <τό τόν ήττω δέ λόγον κρείττω ποιείν> [B 6 b] τούτ' εστίν. καί εντεύθεν δικαίως εδυσχέραινον οι άνθρωποι τό Πρωταγόρου επάγγελμα: ψεύδός τε γάρ εστιν καί ουκ αληθές αλλά φαινόμενον εικός, καί εν ουδεμιάι τέχνηι αλλ' εν ρητορικήι καί εριστικήι. STEPH. BYZ. S. V. ''Αβδηρα: Π., όν Εύδοξος [fr. 4 Gisinger Στοιχεία VI 78] ιστορεί τόν ήσσω καί κρείσσω λόγον πεποιηκέναι καί τούς μαθητάς δεδιδαχέναι τόν αυτόν ψέγειν καί επαινείν. PLATO Theaet. 166 D ff. εγώ γάρ φημι μέν τήν αλήθειαν έχειν ως γέγραφα: <μέτρον> γάρ έκαστον ημών είναι <τών τε όντων> καί μή, μυρίον μέντοι διαφέρειν έτερον ετέρου αυτώι τούτωι, ότι τώι μέν άλλα <έστι> τε καί <φαίνεται>, τώι δέ άλλα. καί σοφίαν καί σοφόν άνδρα πολλού δέω τό μή φάναι είναι, αλλ' αυτόν τούτον καί λέγω σοφόν, ός άν τινι ημών, ώι <φαίνεται> καί <έστι> κακά, μεταβάλλων ποιήσηι αγαθά <φαίνεσθαί> τε καί <είναι>. 167 B αλλ' οίμαι πονηράς ψυχής έξει δοξάζοντα συγγενή εαυτής χρηστή [sc. έξις] εποίησε δοξάσαι έτερα τοιαύτα, ά δή τινες [τά φαντάσματα] υπό απειρίας αληθή καλούσιν, εγώ δέ βελτίω μέν τά έτερα τών ετέρων, αληθέστερα δέ ουδέν. καί τούς σοφούς ... κατά μέν σώματα ιατρούς λέγω, κατά δέ φυτά γεωργούς. φημί γάρ καί τούτους τοίς φυτοίς αντί πονηρών αισθήσεων, όταν τι αυτών ασθενήι, χρηστάς καί υγιεινάς †αισθήσεις τε καί αληθείς εμποιείν, τούς δέ γε σοφούς τε καί αγαθούς ρήτορας ταίς πόλεσι τά χρηστά αντί τών πονηρών δίκαια δοκείν είναι ποιείν. επεί οίά γ' άν εκάστηι πόλει δίκαια καί καλά δοκήι, ταύτα καί είναι αυτήι, έως άν αυτά νομίζηι. αλλ' ο σοφός αντί πονηρών όντων αυτοίς εκάστων χρηστά εποίησεν είναι καί δοκείν. κατά δέ τόν αυτόν λόγον καί ο σοφιστής τούς παιδευομένους ούτω δυνάμενος παιδαγωγείν σοφός τε καί άξιος πολλών χρημάτων τοίς παιδευθείσιν. καί ούτω σοφώτεροί τέ εισιν έτεροι ετέρων καί ουδείς ψευδή δοξάζει, καί σοί, εάν τε βούληι εάν τε μή, ανεκτέον όντι μέτρωι: σώιζεται γάρ εν τούτοις ο λόγος ούτος. — Prot. 333 D άρ' ούν ... ταύτ' εστίν αγαθά, ά εστιν ωφέλιμα τοίς ανθρώποις; -- Καί ναί μά Δί', έφη [Prot.], κάν μή τοίς ανθρώποις ωφέλιμα ήι, έγωγε καλώ αγαθά. 334 A πότερον ... λέγεις, ώ Πρωταγόρα, ά μηδενί ανθρώ- πων ωφέλιμά εστιν, ή ά μηδέ τό παράπαν ωφέλιμα; καί τά τοιαύτα σύ αγαθά καλείς; -- Ουδαμώς, έφη: αλλ' έγωγε πολλά οίδ' ά ανθρώποις μέν ανωφελή εστι, καί σιτία καί ποτά καί φάρμακα καί άλλα μυρία, τά δέ γε ωφέλιμα: τά δέ ανθρώ- ποις μέν ουδέτερα, ίπποις δέ κτλ. — Theaet. 162 D ώ γενναίοι παίδές τε καί γέ- ροντες, δημηγορείτε συγκαθεζόμενοι θεούς τε εις τό μέσον άγοντες, ούς εγώ έκ τε τού λέγειν καί τού γράφειν περί αυτών, ως <εισίν ή ως ουκ εισίν>, εξαιρώ. CIC. de nat. deor. I 24, 63 Abderites quidem P. ... sophistes temporibus illis vel maximus, cum in principio libri sic posuisset <‘de divis neque ut sint neque ut non sint habeo dicere’>, Atheniensium iussu urbe atque agro est exterminatus librique eius in contione combusti. 12, 29 (D. 535) nec vero P., qui sese negat omnino de deis habere quod liqueat, sint non sint qualesue sint, quicquam videtur de natura deorum suspicari. PHILOD. de piet. c. 22 p. 89 G. ή τούς άγνωστον εί τινές εισι θεοί λέγοντας ή ποίοί τινές εισιν. DIOGEN. V. Oinoanda fr. 12 c. 2, 1 p. 19 William Π. δέ ο 'Αβδηρείτης τήι μέν δυνάμει τήν αυτήν ήνενκε Διαγόραι δόξαν, ταίς λέξεσιν δέ ετέραις εχρήσατο, ως τό λείαν ιταμόν αυτής εκφευξούμενος. έφησε γάρ μή ειδέναι, ει θεοί εισίν: τούτο δ' εστίν τό αυτό τώι λέγειν ειδέναι ότι μή εισίν. PLATO Crat. 391 B C εισί δέ ούτοι οι σο- φισταί, οίσπερ καί ο αδελφός σου Καλλίας πολλά τελέσας χρήματα σοφός δοκεί είναι. επειδή δέ ουκ εγκρατής εί τών πατρώιων, λιπαρείν χρή τόν αδελφόν καί δείσθαι αυτού διδάξαι σε τήν <ορθότητα> [τών ονομάτων] περί τών τοιού- των ήν έμαθεν παρά Πρωταγόρου. -- ''Ατοπος μεντάν είη μου, ώ Σώκρατες, η δέησις, ει τήν μέν <'Αλήθειαν> τήν Πρωταγόρου όλως ουκ αποδέχομαι, τά δέ τήι τοιαύτηι αληθείαι ρηθέντα αγαπώιην ώς του άξια. — Prot. 339 A ηγούμαι ... ανδρί παιδείας μέγιστον μέρος είναι περί επών δεινόν είναι: έστιν δέ τούτο τά <υπό τών ποιητών λεγόμενα> οίόν τ' είναι συνιέναι ά τε <ορθώς> πεποίηται καί ά μή, καί επίστασθαι διελείν τε καί ερωτώ- μενον λόγον δούναι. GNOM. VATIC. 743 ed. Sternbach n. 468 Π. εποποιού τινος αυτόν βλασφημούντος επί τώι μή αποδέχεσθαι τά ποιήματα αυτού ‘ώ τάν, έφη, κρείττόν μοί εστι κακώς ακούειν υπό σού ή τών σών ποιημάτων ακούειν’. PLATO Phaedr. 266 D ff. <προοίμιον> μέν οίμαι πρώτον ως δεί τού λόγου λέγεσθαι εν αρχήι: ταύτα λέγεις (ή γάρ;) τά κομψά τής τέχνης; -- Ναί. -- Δεύτερον δέ δή <διήγησίν> τινα <μαρτυρίας> τ' επ' αυτήι, τρίτον τεκμήρια, τέταρτον <εικότα>: καί <πίστωσιν> οίμαι καί <επιπίστωσιν> λέγειν τόν γε βέλτιστον λογοδαίδαλον Βυζάντιον άνδρα. -- Τόν χρηστόν λέγεις <Θεόδωρον>; [s. 82 A 30]. -- Τί μήν; καί <έλεγχόν> γε καί <επεξέλεγχον> ως ποιητέον εν κατηγορίαι τε καί απολογίαι. τόν δέ κάλλιστον Πάριον <Ευηνόν> [PLG II 269 B., ALG I 78 D.] ες μέσον ουκ άγομεν, ός <υποδήλωσίν> τε πρώτος ηύρεν καί <παρεπαίνους>; οι δ' αυτόν καί <παραψόγους> φασίν εν μέτρωι λέγειν μνήμης χάριν: σοφός γάρ ανήρ. <Τεισίαν> [s. 82 A 7. 85 A 2] δέ <Γοργίαν> τε εάσομεν εύδειν, οί πρό τών αληθών τά εικότα είδον ως τιμητέα μάλλον, τά τε αύ σμικρά μεγάλα καί τά μεγάλα σμικρά φαίνεσθαι ποιούσιν διά ρώμην λόγου, καινά τε αρχαίως τά τ' εναντία καινώς, συντομίαν τε λόγων καί άπειρα μήκη περί πάντων ανηύρον; ταύτα δέ ακούων ποτέ μου <Πρόδικος> [s. 84 A 20] εγέλασεν, καί μόνος αυτός ηυρηκέναι έφη ών δεί λόγων τέχνην: <δείν δέ ούτε μακρών ούτε βρα- χέων αλλά μετρίων>. -- Σοφώτατά γε, ώ Πρόδικε. -- `Ιππίαν [86 A 12] δέ ου λέγομεν; οίμαι γάρ άν σύμψηφον αυτώι καί τόν 'Ηλείον γενέσθαι. -- Τί δ' ού; -- Τά δέ <Πώλου> πώς φράσωμεν αύ μουσεία λόγων, ως <διπλασιολογίαν> καί <γνωμολογίαν> καί <εικονολογίαν>, ονομάτων τε <Λικυμνιείων>, ά εκείνωι εδωρήσατο πρός ποίησιν ευεπείας; -- <Πρωταγόρεια> δέ, ώ Σώκρατες, ουκ ήν μέντοι τοιαύτ' άττα; -- <'Ορθοέπειά> γέ τις, ώ παί, καί άλλα πολλά καί καλά. τών γε μήν οικτρογόων επί γήρας καί πενίαν ελκομένων λόγων κεκρατηκέναι τέχνηι μοι φαίνεται τό τού <Χαλκηδονίου> [Thrasymachos] σθένος, οργίσαι τε αύ πολλούς άμα δεινός ανήρ γέγονεν καί πάλιν ωργισμένοις επάιδων κηλείν, ως έφη: διαβάλλειν τε καί απολύσασθαι διαβολάς όθεν δή κράτιστος. τό δέ δή τέλος τών λόγων κοινήι πάσιν έοικεν συνδεδογμένον είναι, ώι τινές μέν επάνοδον, άλλοι δ' άλλο τίθενται όνομα. ARISTOT. Rhet. Γ 5. 1407b 6 τέταρτον, ως Π. τά γένη τών ονομάτων διήιρει, <άρρενα καί θήλεα καί σκεύη>. Soph. el. 14. 173b 17 (σολοικισμός) έστι δέ τούτο καί ποιείν καί μή ποιούντα φαίνεσθαι καί ποιούντα μή δοκείν, καθάπερ ο Π. έλεγεν, ει ο μήνις καί ο πήληξ άρρεν εστίν: ο μέν γάρ λέγων ‘ουλομένην’ σολοικίζει μέν κατ' εκείνον, ου φαίνεται δέ τοίς άλλοις, ο δέ ‘ουλόμενον’ φαίνεται μέν, αλλ' ου σολοικίζει. ARISTOT. Poet. 19. 1456b 15 τί γάρ άν τις υπολάβοι ημαρτήσθαι ά Π. επιτιμάι ότι εύχεσθαι οιόμενος επιτάττει ειπών ‘μήνιν άειδε θεά’; τό γάρ κελεύσαι, φησί, ποιείν τι ή μή, επίταξίς εστιν. AMMON. SCHOL. HOMER. [Grenfell — Hunt Oxyrh. Pap. II p. 68] col. XII 20 Zu Φ 240 Π. φησίν πρός τό διαλαβείν τήν μάχην τό επεισόδιον γεγονέναι τό εξής τής Ξάνθου καί θνητού μάχης ίν' εις τήν θεομαχίαν μεταβήι, τάχα δέ ίνα καί τόν 'Αχιλλέα αυξήσηι καί προκατα (?) τών η........ τοίς κινδύνοις τωι ης.......ς καταλαμβάνοντα τα...... επ]ήδα δέ ουκ εν τώι ρείθρωι έτι αλλ' εν τώι πεδίωι. |
| Επιστροφή στα περιεχόμενα |
