ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΝ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΩΝΟΥΜΕΝΟΝ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΝ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΩΝΟΥΜΕΝΟΝ - ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ

Καί μήν εναντίον εστίν ού εθέλεις ό νύν ποιείς. οίει μέν γάρ εν παιδεία καί αυτός είναί τις δόξειν σπουδή συνωνούμενος τά κάλλιστα τών βιβλίων: τό δέ σοι περί τά κάτω χωρεί, καί έλεγχος γίγνεται τής απαιδευσίας πως τούτο. μάλιστα δέ ουδέ τά κάλλιστα ωνή, αλλά πιστεύεις τοίς ως έτυχεν επαινούσι καί έρμαιον εί τών τά τοιαύτα επιψευδομένων τοίς βιβλίοις καί θησαυρός έτοιμος τοίς καπήλοις αυτών. ή πόθεν γάρ σοι διαγνώναι δυνατόν, τίνα μέν παλαιά καί πολλού άξια, τίνα δέ φαύλα καί άλλως σαπρά, ει μή τώ διαβεβρώσθαι καί κατακεκόφθαι αυτά τεκμαίροιο καί συμβούλους τούς σέας επί τήν εξέτασιν παραλαμβάνοις; επεί τού ακριβούς ή ασφαλούς εν αυτοίς τίς ή ποία διάγνωσις;
''Ινα δέ σοι δώ αυτά εκείνα κεκρικέναι, όσα ο Καλλίνος εις κάλλος ή ο αοίδιμος 'Αττικός σύν επιμελεία τή πάση έγραψαν, σοί τί όφελος, ώ θαυμάσιε, τού κτήματος ούτε ειδότι τό κάλλος αυτών ούτε χρησομένω ποτέ ουδέν μάλλον ή τυφλός άν τις απολαύσειε κάλλους παιδικών; σύ δέ ανεωγμένοις μέν τοίς οφθαλμοίς οράς τά βιβλία, καί νή Δία κατακόρως, καί αναγιγνώσκεις ένια πάνυ επιτρέχων, φθάνοντος τού οφθαλμού τό στόμα: ουδέπω δέ τούτό μοι ικανόν, ήν μή ειδής τήν αρετήν καί κακίαν εκάστου τών εγγεγραμμένων καί συνίης όστις μέν ο νούς σύμπασιν, τίς δέ η τάξις τών ονομάτων, όσα τε πρός τόν ορθόν κανόνα τώ συγγραφεί απηκρίβωται καί όσα κίβδηλα καί νόθα καί παρακεκομμένα.
Τί ούν; φής καί ταυτά μή μαθών ημίν ειδέναι; πόθεν, ει μή ποτε παρά τών Μουσών κλώνα δάφνης καθάπερ ο ποιμήν εκείνος λαβών; `Ελικώνα μέν γάρ, ίνα διατρίβειν αι θεαί λέγονται, ουδέ ακήκοας οίμαί ποτε, ουδέ τάς αυτάς διατριβάς ημίν εν παισίν εποιού: σοί καί μεμνήσθαι Μουσών ανόσιον. εκείναι γάρ ποιμένι μέν ουκ
άν ώκνησαν φανήναι σκληρώ ανδρί καί δασεί καί πολύν τόν ήλιον επί τώ σώματι εμφαίνοντι, οίω δέ σοί -- καί μοι πρός τής Λιβανίτιδος άφες εν τώ παρόντι τό μή σύμπαντα σαφώς ειπείν -- ουδέ εγγύς γενέσθαι ποτ' άν εύ οίδ' ότι ηξίωσαν, αλλ' αντί τής δάφνης μυρρίνη άν ή καί μαλάχης φύλλοις μαστιγούσαι απήλλαξαν άν τών τοιούτων, ως μή μιάναι μήτε τόν 'Ολμειόν μήτε τήν τού ''Ιππου κρήνην, άπερ ή ποιμνίοις διψώσιν ή ποιμένων στόμασι καθαροίς πότιμα.
Καίτοι ουδέ, ει καί πάνυ αναίσχυντος εί καί ανδρείος τά τοιαύτα, τολμήσειας άν ποτε ειπείν ως επαιδεύθης ή εμέλησέ σοι πώποτε τής εν χρώ πρός τά βιβλία συνουσίας ή ως διδάσκαλός σοι ο δείνα ή τώ δείνι συνεφοίτας. αλλ' ενί τούτω μόνω πάντα εκείνα αναδραμείσθαι νύν ελπίζεις, τώ κτάσθαι πολλά βιβλία. κατά δή ταύτα, εκείνα έχε συλλαβών τά τού Δημοσθένους όσα τή χειρί τή αυτού ο ρήτωρ έγραψε, καί τά τού Θουκυδίδου όσα παρά τού Δημοσθένους καί αυτά οκτάκις μεταγεγραμμένα ευρέθη, καί όλως άπαν-τα εκείνα όσα ο Σύλλας 'Αθήνηθεν εις 'Ιταλίαν εξέπεμψε: τί άν πλέον εκ τούτου εις παιδείαν κτήσαιο, κάν υποβαλόμενος αυτά επικαθεύδης ή συγκολλήσας καί περιβαλόμενος περινοστής; πίθηκος γάρ ο πίθηκος, η παροιμία φησί, κάν χρύσεα έχη σύμβολα. καί σύ τοίνυν βιβλίον μέν έχεις εν τή χειρί καί αναγιγνώσκεις αεί, τών δέ αναγιγνωσκομένων οίσθα ουδέν, αλλ' όνος λύρας ακούεις κινών τά ώτα.
`Ως εί γε τό κεκτήσθαι τά βιβλία καί πεπαιδευμένον απέφαινε τόν έχοντα, πολλού άν ως αληθώς τό κτήμα ήν άξιον καί μόνων υμών τών πλουσίων, ει ώσπερ εξ αγοράς ήν πριάσθαι τούς πένητας ημάς υπερβάλλοντας. τίς δέ τοίς εμπόροις καί τοίς βιβλιοκαπήλοις ήρισεν άν περί παιδείας τοσαύτα βιβλία έχουσι καί πωλούσιν, αλλ' εί γε διελέγχειν εθέλεις, όψει μηδ' εκείνους πολύ σου τά εις παιδείαν αμείνους, αλλά βαρβάρους μέν τήν φωνήν ώσπερ σύ, αξυνέτους δέ τή γνώσει, οίους εικός είναι τούς μηδέν τών καλών
καί αισχρών καθεωρακότας. καίτοι σύ μέν δύο ή τρία παρ' αυτών εκείνων πριάμενος έχεις, οι δέ νύκτωρ καί μεθ' ημέραν διά χειρός έχουσιν αυτά. τίνος ούν αγαθού ωνή ταύτα, ει μή καί τάς απο-θήκας αυτάς τών βιβλίων ηγή πεπαιδεύσθαι τοσαύτα περιεχούσας παλαιών ανδρών συγγράμματα;

Καί μοι, ει δοκεί, απόκριναι: μάλλον δέ, επεί τούτό σοι αδύνατον, επίνευσον γούν ή ανάνευσον πρός τά ερωτώμενα. εί τις αυλείν μή επιστάμενος κτήσαιτο τούς Τιμοθέου αυλούς ή τούς 'Ισμηνίου, ούς επτά ταλάντων ο 'Ισμηνίας εν Κορίνθω επρίατο, άρ' άν διά τούτο καί αυλείν δύναιτο, ή ουδέν όφελος αυτώ τού κτήματος ουκ επισταμένω χρήσασθαι κατά τήν τέχνην; εύ γε ανένευσας: ουδέ γάρ τούς Μαρσύου ή 'Ολύμπου κτησάμενος αυλήσειεν άν μή μαθών. τί δ' εί τις τού `Ηρακλέους τά τόξα κτήσαιτο μή Φιλοκτήτης ών ως δύνασθαι εντείνασθαί τε αυτά καί επίσκοπα τοξεύσαι; τί σοι καί ούτος δοκεί; άρ' άν επιδείξασθαί τι έργον τοξότου άξιον; ανένευσας καί τούτο. κατά ταυτά δή καί ο κυβερνάν ουκ ειδώς καί ιππεύειν μή
μεμελετηκώς ει ο μέν ναύν καλλίστην παραλάβοι, τοίς πάσι καί εις κάλλος καί εις ασφάλειαν κάλ-
λιστα εξειργασμένην, ο δέ ίππον κτήσαιτο Μήδον ή κενταυρίδην ή κοππαφόρον, ελέγχοιτο άν, οίμαι,
εκάτερος ουκ ειδώς ό τι χρήσαιτο εκατέρω. επινεύεις καί τούτο; πείθου δή καί τούτό μοι επίνευσον: εί τις ώσπερ σύ απαίδευτος ών ωνοίτο πολλά βιβλία, ου σκώμματα ούτος εις απαιδευσίαν καθ' εαυτού εκφέροι; τί οκνείς καί τούτο επινεύειν; έλεγχος γάρ, οίμαι, σαφής ούτος, καί τών ορώντων έκαστος ευθύς τό προχειρότατον εκείνο επιφθέγγεται, “τί κυνί καί βαλανείω;”
Καί εγένετό τις ου πρό πολλού εν 'Ασία πλούσιος ανήρ εκ συμφοράς αποτμηθείς τούς πόδας αμφοτέρους, από κρύους, οίμαι, αποσαπέντας επειδή ποτε διά χιόνος οδοιπορήσαι συνέβη αυτώ. ούτος τοίνυν τούτο μέν ελεεινόν επεπόνθει, καί θεραπεύων τήν δυστυχίαν ξυλίνους πόδας πεποίητο, καί τούτους υποδούμενος εβάδιζεν επιστηριζόμενος άμα τοίς οικέταις. εκείνο δέ γελοίον εποίει, κρηπίδας γάρ καλλίστας εωνείτο νεοτμήτους αεί, καί τήν πλείστην πραγματείαν περί ταύτας είχεν, ως καλλίστοις υποδήμασι κεκοσμημένα είη αυτώ τά ξύλα. ου ταυτά ούν καί σύ ποιείς χωλήν μέν έχων καί συκίνην τήν γνώμην, ωνούμενος δέ χρυσούς εμβάτας, οίς μόλις άν τις καί αρτίπους εμπεριπατήσειεν;
'Επεί δέ εν τοίς άλλοις καί τόν ''Ομηρον επρίω πολλάκις, αναγνώτω σοί τις αυτού λαβών τήν δευτέραν τής 'Ιλιάδος ραψωδίαν, ής τά μέν άλλα μή εξετάζειν: ουδέν γάρ αυτών πρός σέ: πεποίηται δέ τις αυτώ δημηγορών παγγέλοιος άνθρωπος, διάστροφος τό σώμα καί λελωβημένος. εκείνος τοίνυν ο Θερσίτης ο τοιούτος ει λάβοι τήν 'Αχιλλέως πανοπλίαν, οίει ότι αυτίκα διά τούτο καί καλός άμα καί ισχυρός άν γένοιτο, καί υπερπηδήσεται μέν τόν ποταμόν, επιθολώσει δέ αυτού τό ρείθρον τώ φόνω τών Φρυγών, αποκτενεί δέ
τόν ''Εκτορα καί πρό αυτού τόν Λυκάονα καί τόν 'Αστεροπαίον, μηδέ φέρειν επί τών ώμων τήν μελίαν δυνάμενος; ουκ άν είποις: αλλά καί γέλωτα άν οφλισκάνοι χωλεύων υπό τή ασπίδι καί επί στόμα καταπίπτων υπό τού βάρους καί υπό τώ κράνει οπότε ανανεύσειε δεικνύς τούς παραβλώπας εκείνους αυτού οφθαλμούς καί τόν θώρακα επαίρων τώ τού μεταφρένου κυρτώματι καί τάς κνημίδας επισυρόμενος, καί όλως αισχύνων αμφοτέρους, καί τόν δημιουργόν αυτών καί τόν δεσπότην. τό αυτό δή καί σύ πάσχων ουχ
οράς, οπόταν τό μέν βιβλίον εν τή χειρί έχης πάγκαλον, πορφυράν μέν έχον τήν διφθέραν, χρυσούν δέ τόν ομφαλόν, αναγιγνώσκης δέ αυτό βαρβαρίζων καί καταισχύνων καί διαστρέφων, υπό μέν τών πεπαιδευμένων καταγελώμενος, υπό δέ τών συνόντων σοι κολάκων επαινούμενος, οί καί αυτοί πρός αλλήλους επιστρεφόμενοι γελώσι τά πολλά;
Θέλω γούν σοι διηγήσασθαί τι Πυθοί γενόμενον. Ταραντίνος Ευάγγελος τούνομα τών ουκ αφανών εν τώ Τάραντι επεθύμησεν νικήσαι Πύθια. τά μέν ούν τής γυμνής αγωνίας αυτίκα εδόκει αυτώ αδύνατον είναι μήτε πρός ισχύν μήτε πρός ωκύτητα εύ πεφυκότι, κιθάρα δέ καί ωδή ραδίως κρατήσειν επείσθη υπό καταράτων ανθρώπων ούς είχε περί αυτόν επαινούντων καί βοώντων οπότε καί τό σμικρότατον εκείνος ανακρούσαιτο. ήκεν ούν εις τούς Δελφούς τοίς τε άλλοις λαμπρός καί δή καί εσθήτα χρυσόπαστον ποιησάμενος καί στέφανον δάφνης χρυσής κάλλιστον, ως αντί καρπού τής δάφνης σμαράγδους είναι ισομεγέθεις τώ καρπώ: τήν μέν γε κιθάραν αυτήν, υπερφυές τι χρήμα εις κάλλος καί πολυτέλειαν, χρυσού μέν τού ακηράτου πάσαν, σφραγίσι δέ καί λίθοις ποικίλοις κατακεκοσμημένην, Μουσών μεταξύ καί 'Απόλλωνος καί 'Ορφέως εντετορνευμένων, θαύμα μέγα τοίς ορώσιν.
'Επεί δ' ούν ποτε καί ήκεν η τού αγώνος ημέρα, τρείς μέν ήσαν, έλαχεν δέ μέσος αυτών ο Ευάγγελος άδειν: καί μετά Θέσπιν τόν Θηβαίον ου φαύλως αγωνισάμενον εισέρχεται όλος περιλαμπόμενος τώ χρυσώ καί τοίς σμαράγδοις καί βηρύλλοις καί υακίνθοις: καί η πορφύρα δέ ενέπρεπε τής εσθήτος, ή μεταξύ τού χρυσού διεφαίνετο. τούτοις άπασι προεκπλήξας τό θέατρον καί θαυμαστής ελπίδος εμπλήσας τούς θεατάς,
επειδή ποτε καί άσαι καί κιθαρίσαι πάντως έδει, ανακρούεται μέν ανάρμοστόν τι καί ασύντακτον, απορρήγνυσι δέ τρείς άμα χορδάς σφοδρότερον τού δέοντος εμπεσών τή κιθάρα, άδειν δέ άρχεται απόμουσόν τι καί λεπτόν, ώστε γέλωτα μέν παρά πάντων γενέσθαι τών θεατών, τούς αθλοθέτας δέ
αγανακτήσαντας επί τή τόλμη μαστιγώσαντας αυτόν εκβαλείν τού θεάτρου: ότεπερ καί γελοιότατος ώφθη δακρύων ο χρυσούς Ευάγγελος καί υπό τών μαστιγοφόρων συρόμενος διά μέσης τής σκηνής καί τά σκέλη καθηματωμένος εκ τών μαστίγων καί συλλέγων χαμάθεν τής κιθάρας τάς σφραγίδας: εξεπεπτώκεσαν γάρ κακείνης συμμαστιγουμένης αυτώ.
Μικρόν δέ επισχών μετ' αυτόν Εύμηλός τις 'Ηλείος εισέρχεται, κιθάραν μέν παλαιάν έχων, ξυλίνους δέ κόλλοπας επικειμένην, εσθήτα δέ μόγις σύν τώ στεφάνω δέκα δραχμών αξίαν: αλλ' ούτός γε άσας δεξιώς καί κιθαρίσας κατά τόν νόμον τής τέχνης εκράτει καί ανεκηρύττετο καί τού Ευαγγέλου κατεγέλα μάτην εμπομπεύσαντος τή κιθάρα καί ταίς σφραγίσιν εκείναις. καί ειπείν γε λέγεται πρός αυτόν: “'~Ω Ευάγγελε,
σύ μέν χρυσήν δάφνην περίκεισαι, πλουτείς γάρ, εγώ δέ ο πένης τήν Δελφικήν. πλήν τούτό γε μόνον ώνησο τής σκευής, ότι μηδέ ελεούμενος επί τή ήττη απέρχη, αλλά μισούμενος προσέτι διά τήν άτεχνόν σου ταύτην τρυφήν.” περί πόδα δή σοι καί Ευάγγελος ούτος, παρ' όσον σοί γε ουδ' ολίγον μέλει τού γέλωτος τών θεατών.
Ουκ άκαιρον δ' άν γένοιτο καί Λέσβιον μύθόν τινα διηγήσασθαί σοι πάλαι γενόμενον. ότε τόν 'Ορφέα διεσπάσαντο αι Θράτται, φασί τήν κεφαλήν αυτού σύν τή λύρα εις τόν ''Εβρον εμπεσούσαν εκβληθήναι εις τόν μέλανα κόλπον, καί επιπλείν γε τήν κεφαλήν τή λύρα, τήν μέν άδουσαν θρήνόν τινα επί τώ 'Ορφεί, ως λόγος, τήν λύραν δέ αυτήν υπηχείν τών ανέμων εμπιπτόντων ταίς χορδαίς, καί ούτω μετ' ωδής προσενεχθήναι τή Λέσβω, κακείνους ανελομένους τήν μέν κεφαλήν καταθάψαι ίναπερ νύν τό Βακχείον αυτοίς εστι, τήν λύραν δέ αναθείναι εις τού 'Απόλλωνος τό ιερόν, καί επί πολύ γε σώζεσθαι αυτήν. χρόνω δέ ύστερον Νέανθον τόν τού Πιττακού τού τυράννου ταύτα υπέρ τής λύρας πυνθανόμενον, ως εκήλει μέν θηρία καί φυτά καί λίθους, εμελώδει δέ καί μετά τήν τού 'Ορφέως συμφοράν μηδενός απτομένου, εις έρωτα τού κτήματος εμπεσείν καί διαφθείραντα τόν ιερέα μεγάλοις χρήμασι πείσαι υποθέντα ετέραν ομοίαν
λύραν δούναι αυτώ τήν τού 'Ορφέως. λαβόντα δέ μεθ' ημέραν μέν εν τή πόλει χρήσθαι ουκ ασφαλές
οίεσθαι είναι, νύκτωρ δέ υπό κόλπου έχοντα μόνον προελθείν εις τό προάστειον καί προχειρισάμενον κρούειν καί συνταράττειν τάς χορδάς άτεχνον καί άμουσον νεανίσκον, ελπίζοντα μέλη τινά θεσπέσια υπηχήσειν τήν λύραν υφ' ών πάντας καταθέλξειν καί κηλήσειν, καί όλως μακάριον έσεσθαι κληρονομήσαντα τής 'Ορφέως μουσικής: άχρι δή συνελθόντας τούς κύνας πρός τόν ήχον -- πολλοί δέ ήσαν αυτόθι -- διασπάσασθαι αυτόν, ως τούτο γούν όμοιον τώ 'Ορφεί παθείν καί μόνους εφ' εαυτόν συγκαλέσαι τούς κύνας. ότεπερ καί σαφέστατα ώφθη ως ουχ η λύρα η θέλγουσα ήν, αλλά η τέχνη καί η ωδή, ά μόνα
εξαίρετα τώ 'Ορφεί παρά τής μητρός υπήρχεν: η λύρα δέ άλλως κτήμα ήν, ουδέν άμεινον τών
άλλων βαρβίτων.
Καί τί σοι τόν 'Ορφέα ή τόν Νέανθον λέγω, όπου καί καθ' ημάς αυτούς εγένετό τις καί έτι εστίν, οίμαι, ός τόν 'Επικτήτου λύχνον τού Στωϊκού κεραμεούν όντα τρισχιλίων δραχμών επρίατο; ήλπιζεν γάρ οίμαι κακείνος, ει τών νυκτών υπ' εκείνω τώ λύχνω αναγιγνώσκοι, αυτίκα μάλα καί τήν 'Επικτήτου σοφίαν όναρ
επικτήσεσθαι καί όμοιος έσεσθαι τώ θαυμαστώ εκείνω γέροντι. χθές δέ καί πρώην άλλος τις τήν Πρωτέως τού Κυνικού βακτηρίαν, ήν καταθέμενος ήλατο εις τό πύρ, ταλάντου κακείνος επρίατο, καί έχει μέν τό κειμήλιον τούτο καί δείκνυσιν ως Τεγεάται τού Καλυδωνίου υός τό δέρμα καί Θηβαίοι τά οστά τού Γηρυόνου καί Μεμφίται τής ''Ισιδος τούς πλοκάμους: αυτός δέ ο τού θαυμαστού κτήματος δεσπότης καί αυτόν σέ
τή απαιδευσία καί βδελυρία υπερηκόντισεν. οράς όπως κακοδαιμόνως διάκειται, βακτηρίας εις τήν
κεφαλήν ως αληθώς δεόμενος.
Λέγεται δέ καί Διονύσιον τραγωδίαν ποιείν φαύλως πάνυ καί γελοίως, ώστε τόν Φιλόξενον πολλάκις δι' αυτήν εις τάς λατομίας εμπεσείν ου δυνάμενον κατέχειν τόν γέλωτα. ούτος τοίνυν πυθόμενος ως εγγελάται, τό Αισχύλου πυξίον εις ό εκείνος έγραφε σύν πολλή σπουδή κτησάμενος καί αυτός ώετο ένθεος έσεσθαι καί κάτοχος εκ τού πυξίου: αλλ' όμως εν αυτώ εκείνω μακρώ γελοιότερα έγραφεν, οίον κακείνο τό:
Δωρίς τέθνηκεν η Διονυσίου γυνή.
καί πάλιν:
οίμοι, γυναίκα χρησίμην απώλεσα.
καί τούτο γάρ εκ τού πυξίου, καί τό:
αυτοίς γάρ εμπαίζουσιν οι μωροί βροτών.
Τούτο μέν γε πρός σέ μάλιστα ευστόχως άν ειρημένον είη τώ Διονυσίω, καί δι' αυτό χρυσώσαι αυτού έδει εκείνο τό πυξίον. τίνα γάρ ελπίδα καί αυτός έχων εις τά βιβλία καί ανατυλίττεις αεί καί διακολλάς καί περικόπτεις καί αλείφεις τώ κρόκω καί τή κέδρω καί διφθέρας περιβάλλεις καί ομφαλούς εντίθης, ως δή τι απολαύσων αυτών; πάνυ γούν ήδη βελτίων γεγένησαι διά τήν ωνήν, ός τοιαύτα μέν φθέγγη -- μάλλον δέ τών ιχθύων αφωνότερος εί -- βιοίς δέ ως ουδ' ειπείν καλόν, μίσος δέ άγριον, φασί, παρά πάντων έχεις
επί τή βδελυρία: ως ει τοιούτους απειργάζετο τά βιβλία, φυγή φευκτέον άν ήν ότι πορρωτάτω απ' αυτών. δυοίν δέ όντοιν άττ' άν παρά τών παλαιών τις κτήσαιτο, λέγειν τε δύνασθαι καί πράττειν τά δέοντα ζήλω τών αρίστων καί φυγή τών χειρόνων, όταν μήτε εκείνα μήτε ταύτα φαίνηταί τις παρ' αυτών ωφελούμενος, τί άλλο ή τοίς μυσί διατριβάς ωνείται καί ταίς τίλφαις οικήσεις καί πληγάς ως αμελούσι τοίς οικέταις;
Πώς δέ ου κακείνο αισχρόν, εί τις εν τή χειρί έχοντά σε βιβλίον ιδών -- αεί δέ τι πάντως έχεις -- έροιτο ούτινος ή ρήτορος ή συγγραφέως ή ποιητού εστι, σύ δέ εκ τής επιγραφής ειδώς πράως είποις τούτό γε: είτα, ως φιλεί τά τοιαύτα εν συνουσία προχωρείν εις μήκος λόγων, ο μέν επαινοί τι ή αιτιώτο τών εγγεγραμμένων, σύ δέ αποροίης καί μηδέν έχοις ειπείν; ουκ εύξη τότε χανείν σοι τήν γήν, κατά σεαυτού ο Βελλεροφόντης περιφέρων τό βιβλίον;
Δημήτριος δέ ο Κυνικός ιδών εν Κορίνθω απαίδευτόν τινα βιβλίον κάλλιστον αναγιγνώσκοντα -- τάς Βάκχας οίμαι τού Ευριπίδου, κατά τόν άγγελον δέ ήν τόν διηγούμενον τά τού Πενθέως πάθη καί τό τής 'Αγαύης έργον -- αρπάσας διέσπασεν αυτό ειπών, “''Αμεινόν εστι τώ Πενθεί άπαξ σπαραχθήναι υπ' εμού ή υπό σού πολλάκις.”
Ζητών δέ αεί πρός εμαυτόν ούπω καί τήμερον ευρείν δεδύνημαι τίνος ένεκα τήν σπουδήν ταύτην εσπούδακας περί τήν ωνήν τών βιβλίων: ωφελείας μέν γάρ ή χρείας τής απ' αυτών ουδ' άν οιηθείη τις τών καί επ' ελάχιστόν σε ειδότων, ου μάλλον ή φαλακρός άν τις πρίαιτο κτένας ή κάτοπτρον ο τυφλός ή ο κωφός αυλητήν ή παλλακήν ο ευνούχος ή ο ηπειρώτης κώπην ή ο κυβερνήτης άροτρον. αλλά μή επίδειξιν πλούτου σοι τό πράγμα έχει καί βούλει τούτο εμφήναι άπασιν, ότι καί εις τά μηδέν σοι χρήσιμα όμως εκ πολλής τής περιουσίας αναλίσκεις; καί μήν όσα γε καμέ Σύρον όντα ειδέναι, ει μή σαυτόν φέρων ταίς τού γέροντος εκείνου διαθήκαις παρενέγραψας, απωλώλεις άν υπό λιμού ήδη καί αγοράν προυτίθεις τών βιβλίων. λοιπόν ούν δή εκείνο, πεπεισμένον υπό τών κολάκων ως ου μόνον καλός εί καί εράσμιος αλλά σοφός καί ρήτωρ καί συγγραφεύς οίος ουδ' έτερος, ωνείσθαι τά βιβλία, ως αληθεύοις τούς επαίνους αυτών.
φασί δέ σέ καί λόγους επιδείκνυσθαι αυτοίς επί δείπνω κακείνους χερσαίων βατράχων δίκην διψώντας κεκραγέναι, ή μή πίνειν, ήν μή διαρραγώσι βοώντες.

Καί γάρ ουκ οίδ' όπως ράστος εί τής ρινός έλκεσθαι, καί πιστεύεις αυτοίς άπαντα, ός ποτε κακείνο επείσθης, ως βασιλεί τινι ωμοιώθης τήν όψιν, καθάπερ ο ψευδαλέξανδρος καί ο ψευδοφίλιππος εκείνος κναφεύς καί ο κατά τούς προπάτορας ημών ψευδονέρων καί εί τις άλλος τών υπό τώ ψευδο τεταγμένων. καί τί θαυμαστόν ει τούτο έπαθες, ανόητος καί απαίδευτος άνθρωπος, καί προήεις εξυπτιάζων καί μιμούμενος
βάδισμα καί σχήμα καί βλέμμα εκείνου ώ σεαυτόν εικάζων έχαιρες, όπου καί Πύρρον φασί τόν 'Ηπειρώτην, τά άλλα θαυμαστόν άνδρα, ούτως υπό κολάκων επί τώ ομοίω ποτέ διαφθαρήναι ως πιστεύειν ότι όμοιος ήν 'Αλεξάνδρω εκείνω; καίτοι τό τών μουσικών τούτο, δίς διά πασών τό πράγμα ήν: είδον γάρ καί τήν τού Πύρρου εικόνα: καί όμως επέπειστο εκμεμάχθαι τού 'Αλεξάνδρου τήν μορφήν. αλλ' ένεκα μέν δή τούτων ύβρισταί μοι εις τόν Πύρρον, ότι σέ είκασα κατά τούτο αυτώ: τό δέ από τούτου καί πάνυ σοι πρέπον άν
είη. επεί γάρ ούτω διέκειτο ο Πύρρος καί ταύτα υπέρ εαυτού επέπειστο, ουδείς όστις ου συνετίθετο καί συνέπασχεν αυτώ, άχρι δή τις εν Λαρίση πρεσβύτις ξένη αυτώ ταληθές ειπούσα έπαυσεν αυτόν τής κορύζης. ο μέν γάρ Πύρρος επιδείξας αυτή εικόνα Φιλίππου καί Περδίκκου καί 'Αλεξάνδρου καί Κασσάνδρου καί άλλων
βασιλέων ήρετο τίνι όμοιος είη, πάνυ πεπεισμένος επί τόν 'Αλέξανδρον ήξειν αυτήν, η δέ πολύν χρόνον επισχούσα, “Βατραχίωνι,” έφη, “τώ μαγείρω:” καί γάρ ήν τις εν τή Λαρίση Βατραχίων μάγειρος τώ Πύρρω όμοιος.
Καί σύ δή ώτινι μέν τών τοίς ορχησταίς συνόντων κιναίδων έοικας ουκ άν είποιμι, ότι δέ μανίαν ερρωμένην έτι καί νύν μαίνεσθαι δοκείς άπασιν επ' εκείνη τή εικόνι, πάνυ σαφώς οίδα. ούκουν θαυμαστόν, ει απίθανος ούτως ζωγράφος ών καί τοίς πεπαιδευμένοις εξομοιούσθαι εθέλεις,
πιστεύων τοίς τά τοιαύτά σε επαινούσι.
Καίτοι τί ταύτα ληρώ; πρόδηλος γάρ η αιτία τής περί τά βιβλία σπουδής, ει καί υπό νωθείας εγώ μή πάλαι κατείδον: σοφόν γάρ, ως γούν οίει, τούτ' επινενόηκας καί ελπίδας ου μικράς έχεις περί τού πράγματος, ει βασιλεύς μάθοι ταύτα σοφός ανήρ καί παιδείαν μάλιστα τιμών: ει δέ ταύτα υπέρ σού εκείνος ακούσειεν, ως ωνή βιβλία καί συνάγεις πολλά, πάντα εν βραχεί παρ' αυτού έσεσθαί σοι νομίζεις. αλλ', ώ κατάπυγον,
οίει τοσούτον μανδραγόραν κατακεχύσθαι αυτού ως ταύτα μέν ακούειν, εκείνα δέ μή ειδέναι, οίος μέν σου ο μεθ' ημέραν βίος, οίοι δέ σοι πότοι, οποίαι δέ νύκτες καί οίοις καί ηλίκοις συγκαθεύδεις; ουκ οίσθα ως ώτα καί οφθαλμοί πολλοί βασιλέως; τά δέ σά ούτω περιφανή εστιν ως καί τυφλοίς είναι καί κωφοίς γνώριμα: ει γάρ καί φθέγξαιο μόνον, ει γάρ καί λουόμενος αποδύσαιο, μάλλον δέ μή αποδύση, ει δοκεί, οι δ' οικέται
μόνον ήν αποδύσωνταί σου, τί οίει; μή αυτίκα έσεσθαι πάντα σου πρόδηλα τά τής νυκτός απόρρητα; ειπέ γούν μοι καί τόδε, ει Βάσσος ο υμέτερος εκείνος σοφιστής ή Βάταλος ο αυλητής ή ο κίναιδος `Ημιθέων ο Συβαρίτης, ός τούς θαυμαστούς υμίν νόμους συνέγραψεν, ως χρή λεαίνεσθαι καί παρατίλλεσθαι καί πάσχειν καί ποιείν εκείνα, -- ει τούτων τις νυνί λεοντήν περιβαλόμενος καί ρόπαλον έχων βαδίζοι, τί οίει
φανείσθαι τοίς ορώσιν; `Ηρακλέα είναι αυτόν; ούκ, εί γε μή χύτραις λημώντες τυγχάνοιεν. μυρία γάρ εστι τά αντιμαρτυρούντα τώ σχήματι, βάδισμα καί βλέμμα καί φωνή καί τράχηλος επικεκλασμένος καί ψιμύθιον καί μαστίχη καί φύκος, οίς υμείς κοσμείσθε, καί όλως κατά τήν παροιμίαν, θάττον άν πέντε ελέφαντας υπό μάλης κρύψειας ή ένα κίναιδον. είτα η λεοντή μέν τόν τοιούτον ουκ άν έκρυψεν, σύ δ' οίει λήσειν σκεπόμενος βιβλίω; αλλ' ου δυνατόν: προδώσει γάρ σε καί αποκαλύψει τά άλλα υμών γνωρί-
σματα.
Τό δ' όλον αγνοείν μοι δοκείς ότι τάς αγαθάς ελπίδας ου παρά τών βιβλιοκαπήλων δεί ζητείν, αλλά παρ' αυτού καί τού καθ' ημέραν βίου λαμβάνειν. σύ δ' οίει συνήγορον κοινόν καί μάρτυρα έσεσθαί σοι τόν 'Αττικόν καί Καλλίνον τούς βιβλιογράφους; ούκ, αλλ' ωμούς τινας ανθρώπους επιτρίψοντάς σε, ήν οι θεοί εθέλωσι, καί πρός έσχατον πενίας συνελάσοντας: δέον έτι νύν σωφρονήσαντα αποδόσθαι μέν τινι τών πε-
παιδευμένων τά βιβλία ταύτα καί σύν αυτοίς τήν νεόκτιστον ταύτην οικίαν, αποδούναι δέ τοίς ανδραποδοκαπήλοις μέρος γούν από πολλών τών οφειλομένων.
Καί γάρ κακείνα: περί δύο ταύτα δεινώς εσπούδακας, βιβλίων τε τών πολυτελών κτήσιν καί μειρακίων τών εξώρων καί ήδη καρτερών ωνήν, καί τό πράγμά σοι πάνυ σπουδάζεται καί θηρεύεται. αδύνατον δέ πένητα όντα πρός άμφω διαρκείν. σκόπει τοίνυν ως ιερόν χρήμα συμβουλή. αξιώ γάρ σε αφέμενον τών μηδέν προσηκόντων τήν ετέραν νόσον θεραπεύειν καί τούς υπηρέτας εκείνους ωνείσθαι, όπως μή επιλειπόντων σε τών οίκοθεν μεταστέλλοιό τινας τών ελευθέρων, οίς ακίνδυνον απελθούσιν, ήν μή λάβωσιν άπαντα,
εξαγορεύσαι τά πραχθέντα υμίν μετά τόν πότον, οία καί πρώην αίσχιστα περί σού διηγείτο εξελθών ο πόρνος, έτι καί δήγματα επιδεικνύς. αλλ' έγωγε καί μάρτυρας άν παρασχοίμην τούς τότε παρόντας ως ηγανάκτησα καί ολίγου πληγάς ενέτριψα αυτώ χαλεπαίνων υπέρ σού, καί μάλισθ' ότε καί άλλον επεκαλέσατο μάρτυρα τών ομοίων καί άλλον ταυτά καί λόγοις διηγουμένους. πρός δή ταύτα, ώγαθέ, ταμιεύου ταργύριον καί φύλαττε, ως οίκοι καί κατά πολλήν ασφάλειαν ταύτα ποιείν καί πάσχειν έχης. ώστε μέν γάρ μηκέτι εργάζεσθαι τίς άν μεταπείσειέ σε; ουδέ γάρ κύων άπαξ παύσαιτ' άν σκυτοτραγείν μαθούσα. τό δ' έτερον ράδιον, τό μηκέτι ωνείσθαι βιβλία. ικανώς πεπαίδευσαι, άλις σοι τής σοφίας. μόνον ουκ επ'
άκρου τού χείλους έχεις τά παλαιά πάντα. πάσαν μέν ιστορίαν οίσθα, πάσας δέ λόγων τέχνας καί κάλλη αυτών καί κακίας καί ονομάτων χρήσιν τών 'Αττικών: πάνσοφόν τι χρήμα καί άκρον εν παιδεία γεγένησαι διά τό πλήθος τών βιβλίων. κωλύει γάρ ουδέν καμέ σοι ενδιατρίβειν, επειδή χαίρεις εξαπατώμενος.
`Ηδέως δ' άν καί εροίμην σε, τά τοσαύτα βιβλία έχων τί μάλιστα αναγιγνώσκεις αυτών; τά Πλάτωνος; τά 'Αντισθένους; τά 'Αρχιλόχου; τά `Ιππώνακτος; ή τούτων μέν υπερφρονείς, ρήτορες δέ μάλιστά σοι διά χειρός; ειπέ μοι, καί Αισχίνου τόν κατά Τιμάρχου λόγον αναγιγνώσκεις; ή εκείνά γε πάντα οίσθα καί γιγνώσκεις αυτών έκαστον, τόν δέ 'Αριστοφάνην καί τόν Εύπολιν υποδέδυκας; ανέγνως καί τούς Βάπτας, τό δράμα όλον; είτ' ουδέν σου τακεί καθίκετο, ουδ' ηρυθρίασας γνωρίσας αυτά; τούτο γούν καί μάλιστα
θαυμάσειεν άν τις, τίνα ποτέ ψυχήν έχων άπτη τών βιβλίων, οποίαις αυτά χερσίν ανελίττεις. πότε δέ αναγιγνώσκεις; μεθ' ημέραν; αλλ' ουδείς εώρακε τούτο ποιούντα. αλλά νύκτωρ; πότερον επιτεταγμένος ήδη εκείνοις ή πρό τών λόγων; αλλά πρός Κότυος μηκέτι μή τολμήσης τοιούτο μηδέν, άφες δέ τά βιβλία καί μόνα εργάζου τά σαυτού. καίτοι εχρήν μηκέτι μηδέ εκείνα, αιδεσθήναι δέ τήν τού Ευριπίδου Φαίδραν καί υπέρ τών γυναικών αγανακτούσαν καί λέγουσαν, ουδέ σκότον φρίσσουσι τόν συνεργάτην τέρεμνά τ' οίκων μή ποτε φθογγήν αφή. ει δέ πάντως εμμένειν τή ομοία νόσω διέγνωσται, ίθι, ωνού μέν βιβλία καί οίκοι κατακλείσας έχε καί καρπού τήν δόξαν τών κτημάτων. ικανόν σοι καί τούτο. προσάψη δέ μηδέποτε μηδέ αναγνώς μηδέ υπαγάγης τή γλώττη παλαιών ανδρών λόγους καί ποιήματα μηδέν δεινόν σε ειργασμένα.
Οίδα ως μάτην ταύτά μοι λελήρηται καί κατά τήν παροιμίαν Αιθίοπα σμήχειν επιχειρώ: σύ γάρ ωνήση καί χρήση εις ουδέν καί καταγελασθήση πρός τών πεπαιδευμένων, οίς απόχρη ωφελείσθαι ουκ εκ τού κάλλους τών βιβλίων ουδ' εκ τής πολυτελείας αυτών, αλλ' εκ τής φωνής καί τής γνώμης τών γεγραφότων. σύ δέ οίει θεραπεύσειν τήν απαιδευσίαν καί επικαλύψειν τή δόξη ταύτη καί εκπλήξειν τώ πλήθει τών βιβλίων, ουκ
ειδώς ότι καί οι αμαθέστατοι τών ιατρών τό αυτό σοί ποιούσιν, ελεφαντίνους νάρθηκας καί σικύας αργυράς ποιούμενοι καί σμίλας χρυσοκολλήτους: οπόταν δέ καί χρήσασθαι τούτοις δέη, οι μέν ουδέ όπως χρή μεταχειρίσασθαι αυτά ίσασιν: παρελθών δέ τις εις τό μέσον τών μεμαθηκότων φλεβότομον εύ μάλα ηκονημένον έχων ιού τάλλα μεστόν απήλλαξε τής οδύνης τόν νοσούντα. ίνα δέ καί γελοιοτέρω τινί τά σά εικάσω, τούς κουρέας τούτους επίσκεψαι, καί όψει τούς μέν τεχνίτας αυτών ξυρόν καί μαχαιρίδας καί κάτοπτρον σύμμετρον έχοντας, τούς δέ αμαθείς καί ιδιώτας πλήθος μαχαιρίδων προτιθέντας καί κάτοπτρα
μεγάλα, ου μήν λήσειν γε διά ταύτα ουδέν ειδότας. αλλά τό γελοιότατον εκείνο πάσχουσιν, ότι κείρονται μέν οι πολλοί παρά τοίς γείτοσιν αυτών, πρός δέ τά εκείνων κάτοπτρα προσελθόντες τάς κόμας ευθετίζουσιν. καί σύ τοίνυν άλλω μέν δεηθέντι χρήσειας άν τά βιβλία, χρήσασθαι δέ αυτός ουκ άν δύναιο. καίτοι ουδέ έχρησάς τινι βιβλίον πώποτε, αλλά τό τής κυνός ποιείς τής εν τή φάτνη κατακειμένης, ή ούτε αυτή τών κριθών εσθίει ούτε τώ ίππω δυναμένω φαγείν επιτρέπει.
Ταύτα τό γε νύν είναι υπέρ μόνων τών βιβλίων παρρησιάζομαι πρός σέ, περί δέ τών άλλων όσα κατάπτυστα καί επονείδιστα ποιείς, αύθις ακούση πολλάκις.

Επιστροφή στα περιεχόμενα