ΕΜΠΕΔΟΚΛΕΟΥΣ ΚΑΘΑΡΜΟΙ (fragmenta)
DIOG. VIII 62 (A 1 I 279, 7) 
ebd. 54 (A 1 I 277, 28) ότι δ' ήν 'Ακραγαντίνος εκ Σικελίας αυτός <εναρχό-
μενος τών Καθαρμών> φησιν <‘ώ φίλοι ... πόλεως’>. [DIODOR. XIII 83] 
CLEM. Strom. VI 30 (II 445, 19 St.) παρακολουθείν 
τε αυτώι έλεγεν τούς μέν <μαντοσυνών κεχρημένους, τούς δ' επί νούσον 
σιδηρόν δή χαλεποίσι πεπαρμένους>. 
ώ φίλοι, οί μέγα άστυ κατά ξανθού 'Ακράγαντος 
ναίετ' αν' άκρα πόλεος, αγαθών μελεδήμονες έργων, 
ξείνων αιδοίοι λιμένες, κακότητος άπειροι, 
χαίρετ': εγώ δ' υμίν θεός άμβροτος, ουκέτι θνητός 
πωλεύμαι μετά πάσι τετιμένος, ώσπερ έοικα, 
ταινίαις τε περίστεπτος στέφεσίν τε θαλείοις. 
τοίσιν άμ' άν ίκωμαι άστεα τηλεθάοντα, 
ανδράσιν ηδέ γυναιξί, σεβίζομαι: οι δ' άμ' έπονται 
μυρίοι εξερέοντες, όπηι πρός κέρδος αταρπός, 
οι μέν μαντοσυνέων κεχρημένοι, οι δ' επί νούσων 
παντοίων επύθοντο κλυείν ευηκέα βάξιν, 
δηρόν δή χαλεπήισι πεπαρμένοι <αμφ' οδύνηισιν>. 
SEXT. adv. math. I 302 
αλλά τί τοίσδ' επίκειμ' ωσεί μέγα χρήμά τι πράσσων, 
ει θνητών περίειμι πολυφθερέων ανθρώπων; 
CLEM. Strom. V 9 [II 331, 14 St.] 
ώ φίλοι, οίδα μέν ούνεκ' αληθείη πάρα μύθοις, 
ούς εγώ εξερέω: μάλα δ' αργαλέη γε τέτυκται 
ανδράσι καί δύσζηλος επί φρένα πίστιος ορμή. 
HIPPOL. 
Ref. VII 29 (p. 212 W.) καί τούτό εστιν ό λέγει περί τής εαυτού γεννήσεως 
ο 'Ε. <‘τών ... αλήτης’> (13), τουτέστι <θεόν> καλών τό έν καί τήν εκείνου ενότητα, 
εν ώι ήν πρίν υπό τού Νείκους αποσπασθήναι καί γενέσθαι εν τοίς πολλοίς τούτοις 
τοίς κατά τήν τού Νείκους διακόσμησιν: <‘Νείκεϊ’>, γάρ φησι, <<‘μαινομένωι πί-
συνος’, νείκος> μαινόμενον> καί τεταραγμένον καί άστατον τόν δημιουργόν τούδε 
τού κόσμου ο 'Ε. αποκαλών. αύτη γάρ εστιν η καταδίκη καί ανάγκη τών ψυχών, 
ών αποσπάι τό Νείκος από τού ενός καί δημιουργεί καί εργάζεται, λέγων τοιούτόν 
τινα τρόπον: <‘ός καί επίορκον ... βίοιο’> (4. 5), <δαίμονας> τάς ψυχάς λέγων 
<μακραίωνας> (so!), ότι εισίν αθάνατοι καί μακρούς ζώσιν αιώνας: <‘τρίς ... αλάλη-
σθαι’> (6), μάκαρας καλών τούς συνηγμένους υπό τής Φιλίας από τών πολλών εις τήν 
ενότητα τού κόσμου τού νοητού. τούτους ούν φησιν αλάλησθαι καί <‘φυομένους ... 
κελεύθους’> (7. 8). <αργαλέας κελεύθους> φησίν είναι τών ψυχών τάς εις τά σώ-
ματα μεταβολάς καί μετακοσμήσεις. τούτ' έστιν ό λέγει <‘αργαλέας ... κελεύ-
θους’> (8). <μεταλλάσσουσι> γάρ αι ψυχαί σώμα εκ σώματος, υπό τού Νείκους 
μεταβαλλόμεναι καί κολαζόμεναι, καί ουκ εώμεναι μένειν εις τό έν. αλλά κολάζεσθαι 
εν πάσαις κολάσεσιν υπό τού Νείκους τάς ψυχάς μεταβαλλομένας σώμα εκ 
σώματος: <αιθέριόν γε>, φησί, <μένος ... πάντες> (9 — 12). αύτη εστίν η κόλασις 
ήν κολάζει ο δημιουργός, καθάπερ χαλκεύς τις μετακοσμών σίδηρον καί εκ πυρός εις 
ύδωρ μεταβάπτων: πύρ γάρ εστιν ο <αιθήρ>, όθεν εις πόντον μεταβάλλει τάς ψυχάς 
ο δημιουργός, χθών δέ η γή, όθεν φησίν ‘εξ ύδατος εις γήν, εκ γής δέ εις τόν αέρα’. 
τουτέστιν ό λέγει <‘γαία δ' ες αυγάς ηελίου ... πάντες’> (10 — 12). μισουμένας 
ούν τάς ψυχάς ... συνάγει η Φιλία, αγαθή τις ούσα καί κατοικτείρουσα τόν στεναγ-
μόν αυτών καί τήν άτακτον καί πονηράν τού <Νείκους τού μαινομένου> κατα-
σκευήν ... διά τήν τοιαύτην ούν τού ολεθρίου Νείκους διακόσμησιν τούδε τού 
μεμερισμένου κόσμου πάντων εμψύχων ο 'Εμπεδοκλής τούς εαυτού μαθητάς απέ-
χεσθαι παρακαλεί: είναι γάρ φησι τά σώματα τών ζώιων τά εσθιόμενα ψυχών 
κεκολασμένων οικητήρια. καί εγκρατείς είναι τούς τών τοιούτων λόγων ακροωμέ-
νους τής πρός γυναίκα ομιλίας διδάσκει, ίνα μή συνεργάζωνται καί συνεπιλαμ-
βάνωνται τών έργων, ών δημιουργεί τό Νείκος, τό τής Φιλίας έργον λύον αεί καί 
διασπών: τούτον είναί φησιν ο 'Εμπεδοκλής νόμον μέγιστον τής τού παντός διοι-
κήσεως λέγων ώδέ πως: <‘έστιν ... όρκοις’> (1. 2), <ανάγκην> καλών τήν εξ ενός 
εις πολλά κατά τό Νείκος καί εκ πολλών εις έν κατά τήν Φιλίαν μεταβολήν. <θεούς> 
δέ, ως έφην, τέσσαρας μέν θνητούς, πύρ ύδωρ γήν αέρα, δύο δέ αθανάτους, αγεννή-
τους, πολεμίους εαυτοίς διά παντός, τό Νείκος καί τήν Φιλίαν. 
PLUT. de exil. 17 p. 607 C ο δ' 'Ε. εν αρχήι τής φιλοσοφίας προαναφωνήσας
<‘έστιν ... αλήτης’> ουχ <όπως> εαυτόν, αλλ' αφ' εαυτού πάντας αποδείκνυσι 
μετανάστας ενταύθα καί ξένους καί φυγάδας ημάς όντας ... φεύγει [sc. η ψυχή] 
καί πλανάται θείοις ελαυνομένη δόγμασι καί νόμοις. PLUT. de Isid. 361 c 
'Ε. δέ καί δίκας φησί διδόναι τούς δαίμονας ών άν εξαμάρτωσι καί πλημμελήσωσιν 
<‘αιθέριον ... πάντες’>, άχρι ού κολασθέντες ούτω καί καθαρθέντες αύθις τήν 
κατά φύσιν χώραν καί τάξιν απολάβωσι. PLOTIN. Enn. IV 8. 1 
'Ε. τε ειπών αμαρτανούσαις νόμον είναι ταίς ψυχαίς πεσείν ενταύθα καί αυτός 
<‘φυγάς θεόθεν’> γενόμενος ήκειν <πίσυνος μαινομένωι Νείκει> τοσούτον 
παρεγύμνου όσον καί Πυθαγόρας οίμαι καί οι απ' εκείνου ηινίττοντο περί τε τούτου 
περί τε πολλών άλλων. 
έστιν 'Ανάγκης χρήμα, θεών ψήφισμα παλαιόν, 
αίδιον, πλατέεσσι κατεσφρηγισμένον όρκοις: 
εύτέ τις αμπλακίηισι φόνωι φίλα γυία μιήνηι, 
<νείκεΐ θ'> ός κ(ε) επίορκον αμαρτήσας επομόσσηι, 
δαίμονες οίτε μακραίωνος λελάχασι βίοιο, 
τρίς μιν μυρίας ώρας από μακάρων αλάλησθαι, 
φυομένους παντοία διά χρόνου είδεα θνητών 
αργαλέας βιότοιο μεταλλάσσοντα κελεύθους. 
αιθέριον μέν γάρ σφε μένος πόντονδε διώκει, 
πόντος δ' ες χθονός ούδας απέπτυσε, γαία δ' ες αυγάς 
ηελίου φαέθοντος, ο δ' αιθέρος έμβαλε δίναις: 
άλλος δ' εξ άλλου δέχεται, στυγέουσι δέ πάντες. 
τών καί εγώ νύν ειμι, φυγάς θεόθεν καί αλήτης, 
νείκεϊ μαινομένωι πίσυνος. 
PLUT. Quaest. conv. IX 5 p. 745 c ο δέ Πλάτων 
[Rep. X 617 B] άτοπος, ταίς μέν αιδίοις καί θείοις περιφοραίς αντί τών Μουσών 
τάς Σειρήνας ενιδρύων ου πάνυ φιλανθρώπους ουδέ χρηστούς δαίμονας, τάς δέ 
Μούσας ή παραλείπων παντάπασιν ή τοίς τών Μοιρών ονόμασι προσαγορεύων 
καί καλών θυγατέρας 'Ανάγκης. άμουσον γάρ 'Ανάγκη, μουσικόν δέ η Πειθώ, καί 
Μούσαις φιλοδαμούσα πολύ μάλλον οίμαι τής 'Εμπεδοκλέους <Χάριτος> 
στυγέει δύστλητον 'Ανάγκην. 
DIOG. VIII 77. HIPPOL. 
Ref. I 3 [A 31 I 289, 4] 
ήδη γάρ ποτ' εγώ γενόμην κούρός τε κόρη τε 
θάμνος τ' οιωνός τε καί έξαλος έλλοπος ιχθύς. 
CLEM. Strom. III 14 [II 201, 25 St.] δήλος δέ 
αυτώι [Heraklit, 22 B 20] συμφερόμενος καί 'Εμπεδοκλής λέγων <‘κλαύσά τε ... 
χώρον’> vgl. SEXT. adv. math. XI 96 αλλ' ειώθασί τινες τών από τής 'Επικούρου 
αιρέσεως ... λέγειν ότι φυσικώς καί αδιδάκτως τό ζώιον φεύγει 
μέν τήν αλγηδόνα, διώκει δέ τήν ηδονήν: γεννηθέν γούν καί μηδέπω τοίς κατά 
δόξαν δουλεύον άμα τώι ραπισθήναι <ασυνήθει> αέρος ψύξει <έκλαυσέ τε καί 
εκώκυσεν> 
κλαύσά τε καί κώκυσα ιδών ασυνήθεα χώρον. 
CLEM. Strom. IV 12 [II 254, 8 St.] παι-
δεύων δέ οίμαι καί ελέγχων <‘εξ οίης ... όλβου’>, ώς φησιν 'Ε., ώδε λιπών μετά 
θνητών αναστρέφεται. PLUT. de exil. 17 p. 607 D είθ' 
ώσπερ εν νήσωι σάλον εχούσηι πολύν, καθάπερ φησίν ο Πλάτων (Phaedr. 250 c), 
‘οστρέου τρόπον’ ενδεδεμένη τώι σώματι διά τό μή αναφέρειν μηδέ μνημονεύειν 
<‘εξ οίης ... όλβου’> μεθέστηκεν ... ουρανού καί σελήνης γήν αμειψαμένη [sc. η 
ψυχή] καί τόν επί γής βίον, άν μικρόν ενταύθα τόπον εκ τόπου παραλλάξηι, δυσα-
νασχετεί καί ξενοπαθεί. 
εξ οίης τιμής τε καί όσσου μήκεος όλβου ... 
PORPHYR. de antro nymph. 8 p. 61, 19 Nauck 
παρά τε γάρ 'Εμπεδοκλεί αι ψυχοπομποί δυνάμεις λέγουσιν 
ηλύθομεν τόδ' υπ' άντρον υπόστεγον ... 
HIEROCL. ad c. aur. 24 [Stob. 
Ecl. ed. Gaisf. II 143, 1] άνεισι δέ καί τήν αρχαίαν έξιν απολαμβάνει, ει φύγοι 
τά περί γήν καί τόν <‘ατερπέα χώρον’> ως ο αυτός λέγει, <‘ένθα ... Κηρών’>, 
εις όν οι εμπεσόντες <‘''Ατης ... ηλάσκουσι’>: η δέ έφεσις τού φεύγοντος τόν τής 
<''Ατης λειμώνα πρός τόν τής 'Αληθείας επείγεται λειμώνα> [31 C 1], όν 
απολιπών τήι ορμήι τής πτερορρυήσεως εις γήινον έρχεται σώμα ολβίου αιώνος 
αμερθείς [31 B 158]. 
SYNES. de provid. 1 (66, 1213A Mign.) κείται 
δέ Θέμιδι νόμος αγορεύων ψυχαίς, ήτις άν ομιλήσασα τήι τών όντων εσχατιάι 
τηρήσηι τήν φύσιν καί αμόλυντος διαγένηται, ταύτην δή τήν αυτήν οδόν αύθις 
αναρρυήναι καί εις τήν οικείαν αναχυθήναι πηγήν, ώσπερ γε καί τάς εκ τής 
ετέρας μερίδος τρόπον τινά εξορμησαμένας φύσεως ανάγκη ες τούς συγγενείς 
αυλισθήναι κευθμώνας <‘ένθα ... ηλάσκουσιν’>. 
.......... ατερπέα χώρον, 
ένθα Φόνος τε Κότος τε καί άλλων έθνεα Κηρών 
αυχμηραί τε Νόσοι καί Σήψιες έργα τε ρευστά 
''Ατης αν λειμώνα κατά σκότος ηλάσκουσιν. 
PLUT. de tranq. an. 15 p. 474 B αλλά 
μάλλον, ως 'Ε., διτταί τινες έκαστον ημών γινόμενον παραλαμβάνουσι καί κατάρ-
χονται μοίραι καί δαίμονες <‘ένθ' ... 'Ασάφεια’>, ώστε τούτων 
εκάστου σπέρματα τών παθών ανακεκραμένα δεδεγμένης ημών τής γενέσεως καί 
διά τούτο πολλήν ανωμαλίαν εχούσης εύχεται μέν ο νούν έχων τά βελτίονα, προσ- 
δοκάι δέ καί θάτερα, χρήται δ' αμφοτέροις τό άγαν αφαιρών. 
ένθ' ήσαν Χθονίη τε καί `Ηλιόπη ταναώπις, 
Δήρίς θ' αιματόεσσα καί `Αρμονίη θεμερώπις, 
Καλλιστώ τ' Αισχρή τε, Θόωσά τε Δηναίη τε, 
Νημερτής τ' ερόεσσα μελάγκουρός τ' 'Ασάφεια. 
CORNUTUS Epidrom. 17 ούτοι 
δ' άν είεν διαφοραί τών όντων: ως γάρ 'Ε. φυσικώς εξαριθμείται <‘Φυσώ ... 
Μεγιστώ’> καί <Φορύην> καί <Σοφήν τε καί 'Ομφαίην> καί πολλάς άλλας, τήν 
ειρημένην ποικιλίαν τών όντων αινιττόμενος, ούτως υπό τών παλαιών 'Ιαπετός 
μέν ωνομάσθη ο λόγος καθ' όν φωνητικά <τά> ζώια εγένετο καί τό όλον ψόφος 
απετελέσθη, ιαφετός τις ών (ιά γάρ εστιν η φωνή), Κοίος δέ κτλ. 
Φυσώ τε Φθιμένη τε, καί Ευναίη καί ''Εγερσις, 
Κινώ τ' 'Αστεμφής τε, πολυστέφανός τε Μεγιστώ 
καί Φορύη, Σωπή τε καί 'Ομφαίη ... 
CLEM. Strom. III 14 [II 202, 1 St.] 
(nach B 125) καί πάλιν ‘<ώ πόποι ... εγένεσθε’>. TIMON fr. 10 Diels σχέτλιοι 
άνθρωποι, κάκ' ελέγχεα, γαστέρες οίον <‘τοίων ... πέπλασθε’>. 
ώ πόποι, ώ δειλόν θνητών γένος, ώ δυσάνολβον, 
τοίων έκ τ' ερίδων έκ τε στοναχών εγένεσθε. 
CLEM. Strom. III 14 [II 201, 29 St.] 
εκ μέν γάρ ζωών ετίθει νεκρά είδε' αμείβων, 
<εκ δέ νεκρών ζώοντα>. 
PLUT. de esu carn. 2. 3 p. 998 c 
αλλάσσει δέ η φύσις άπαντα καί μετοικίζει <‘σαρκών ... χιτώνι’> 
PORPHYR. ap. Stob. Ecl. I 49, 60 [I 446, 7 W.] αυτής γάρ τής 
μετακοσμήσεως ειμαρμένη καί φύσις υπό 'Εμπεδοκλέους δαίμων ανηγόρευται 
<‘σαρκών ... χιτώνι’> καί μεταμπίσχουσα τάς ψυχάς. 
σαρκών αλλογνώτι περιστέλλουσα χιτώνι. 
AEL. N. H. XII 7 λέγει δέ καί 'Ε. 
τήν αρίστην είναι μετοίκησιν τήν τού ανθρώπου, ει μέν ες ζώιον η λήξις αυτόν 
μεταγάγοι, λέοντα γίνεσθαι: ει δέ ες φυτόν, δάφνην. ά δέ 'Ε. λέγει ταύτά εστιν 
<‘εν ... ηυκόμοισιν’>. 
εν θήρεσσι λέοντες ορειλεχέες χαμαιεύναι 
γίγνονται, δάφναι δ' ενί δένδρεσιν ηυκόμοισιν. 
PORPHYR. de abst. II 20 
τά μέν αρχαία τών ιερών νηφάλια παρά πολλοίς ήν: νηφάλια 
δ' εστίν τά υδρόσπονδα, τά δέ μετά ταύτα μελίσπονδα: τούτον γάρ έτοιμον παρά 
μελιττών πρώτον ελάβομεν τόν υγρόν καρπόν: είτ' ελαιόσπονδα. τέλος δ' επί 
πάσιν τά ύστερον γεγονότα οινόσπονδα ... 21 μαρτυρείται δέ ταύτα ου μόνον 
υπό τών [εν] κύρβεων [στηλών], αί τών Κρήτηθέν εισι Κορυβαντικών ιερών οίον 
αντίγραφ' άττα πρός αλήθειαν, αλλά καί παρ' 'Εμπεδοκλέους, ός περί τής θεογονίας 
διεξιών καί περί τών θυμάτων παρεμφαίνει λέγων ['Εμπεδοκλής] <‘ουδέ ... βασί-
λεια’>, ή έστιν η Φιλία <‘τήν οί γ' ... ούδας’>, άπερ καί νύν έτι σώιζεται παρ' 
ενίοις οίον ίχνη τινά τής αληθείας όντα, <‘ταύρων δ' ... βωμός’>. τής γάρ οίμαι 
φιλίας καί τής περί τό συγγενές αισθήσεως πάντα κατεχούσης, ουθείς ουθέν εφόνευεν 
οικεία είναι νομίζων τά λοιπά τών ζώιων. επεί δέ <''Αρης> καί <Κυδοιμός> καί πάσα 
μάχη καί πολέμων αρχή κατέσχεν, τότε πρώτον ουθείς ουθενός όλως εφείδετο τών 
οικείων. 27 <‘ταύρων ... γυία’>. 
ουδέ τις ήν κείνοισιν ''Αρης θεός ουδέ Κυδοιμός 
ουδέ Ζεύς βασιλεύς ουδέ Κρόνος ουδέ Ποσειδών, 
αλλά Κύπρις βασίλεια. 
τήν οί γ' ευσεβέεσσιν αγάλμασιν ιλάσκοντο 
γραπτοίς τε ζώιοισι μύροισί τε δαιδαλεόδμοις 
σμύρνης τ' ακρήτου θυσίαις λιβάνου τε θυώδους, 
ξανθών τε σπονδάς μελίτων ρίπτοντες ες ούδας: 
ταύρων δ' ακρήτοισι φόνοις ου δεύετο βωμός, 
αλλά μύσος τούτ' έσκεν εν ανθρώποισι μέγιστον, 
θυμόν απορραίσαντας ε<ν>έδμεναι ηέα γυία. 
PORPH. V. Pyth. 30 αυτός δέ 
τής τού παντός αρμονίας ηκροάτο συνιείς τής καθολικής τών σφαιρών καί 
τών κατ' αυτάς κινουμένων αστέρων αρμονίας, ής ημάς μή ακούειν διά σμικρότητα 
τής φύσεως. τούτοις καί 'Ε. μαρτυρεί λέγων περί αυτού: <‘ήν ... αιώνεσσιν’>. 
τό γάρ <περιώσια> καί <τών όντων λεύσσεσκεν έκαστα> καί <πραπίδων 
πλούτον> καί τά εοικότα εμφαντικά μάλιστα τής εξαιρέτου καί ακριβεστέρας παρά 
τούς άλλους διοργανώσεως έν τε τώι οράν καί τώι ακούειν καί τώι νοείν τού Πυ-
θαγόρου 
ήν δέ τις εν κείνοισιν ανήρ περιώσια ειδώς, 
ός δή μήκιστον πραπίδων εκτήσατο πλούτον, 
παντοίων τε μάλιστα σοφών <τ'> επιήρανος έργων: 
οππότε γάρ πάσηισιν ορέξαιτο πραπίδεσσιν, 
ρεί' ό γε τών όντων πάντων λεύσσεσκεν έκαστον 
καί τε δέκ' ανθρώπων καί τ' είκοσιν αιώνεσσιν. 
SCHOL. Nic. Ther. 452 p. 36, 22 
ήσαν δέ κτίλα πάντα καί ανθρώποισι προσηνή, 
θήρές τ' οιωνοί τε, φιλοφροσύνη τε δεδήει. 
HIPPOL. Ref. VII 31 (p. 216 W.) κόσμον γάρ φησιν 
είναι ο 'Ε. τόν υπό τού Νείκους διοικούμενον τού πονηρού καί έτερον νοητόν τόν 
υπό τής Φιλίας ... μέσον δέ είναι τών διαφόρων αρχών δίκαιον λόγον, καθ' όν 
συγκρίνεται τά διηιρημένα υπό τού Νείκους καί προσαρμόζεται κατά τήν Φιλίαν 
τώι ενί. τούτον δέ αυτόν τόν δίκαιον λόγον τόν τήι Φιλίαι συναγωνιζόμενον Μού-
σαν ο 'Ε. προσαγορεύων καί αυτός αυτώι συναγωνίζεσθαι παρακαλεί λέγων 
ώδέ πως: 
ει γάρ εφημερίων ένεκέν τινος, άμβροτε Μούσα, 
ημετέρας μελέτας <άδε τοι> διά φροντίδος ελθείν, 
ευχομένωι νύν αύτε παρίστασο, Καλλιόπεια, 
αμφί θεών μακάρων αγαθόν λόγον εμφαίνοντι. 
CLEM. Strom. V 140 [II 420, 28 St.] 
όλβιος, ός θείων πραπίδων εκτήσατο πλούτον, 
δειλός δ', ώι σκοτόεσσα θεών πέρι δόξα μέμηλεν. 
CLEM. Strom. V 81 [II 380, 5 St.] τό 
γάρ τοι θείον, ο 'Ακραγαντίνός φησι ποιητής, 
ουκ έστιν πελάσασθαι εν οφθαλμοίσιν εφικτόν 
ημετέροις ή χερσί λαβείν, ήιπέρ τε μεγίστη 
πειθούς ανθρώποισιν αμαξιτός εις φρένα πίπτει. 
AMMON. de interpr. 249, 1 Busse 
διά ταύτα δέ καί ο 'Ακραγαντίνος σοφός επιρραπίσας τούς περί θεών ως ανθρω-
ποειδών όντων παρά τοίς ποιηταίς λεγομένους μύθους, επήγαγε προηγουμένως 
μέν περί 'Απόλλωνος, περί ού ήν 
αυτώι προσεχώς ο λόγος, κατά δέ τόν αυτόν τρόπον καί περί τού θείου παντός 
απλώς αποφαινόμενος <‘ούτε ... θοήισι’> διά τού <‘ιερή’> καί τήν υπέρ νούν αινιττό-
μενος αιτίαν. 
ουδέ γάρ ανδρομέηι κεφαλήι κατά γυία κέκασται, 
ου μέν απαί νώτοιο δύο κλάδοι αίσσονται, 
ου πόδες, ου θοά γούν(α), ου μήδεα λαχνήεντα, 
αλλά φρήν ιερή καί αθέσφατος έπλετο μούνον, 
φροντίσι κόσμον άπαντα καταΐσσουσα θοήισιν. 
ARISTOT. Rhet. A 13. 1373b 6 έστι γάρ 
ό μαντεύονταί τι πάντες φύσει κοινόν δίκαιον καί άδικον, κάν μηδεμία κοινωνία πρός 
αλλήλους ήι μηδέ συνθήκη καί ως 'Ε. λέγει περί 
τού μή κτείνειν τό έμψυχον: τούτο γάρ ου τισί μέν δίκαιον τισί δ' ου δίκαιον 
<‘αλλά ... αύ γής’>. CIC. de rp. 11, 19 Pythagoras et Empe-
docles unam omnium animantium condicionem iuris esse denuntiant cla-
mantque inexpiabilis poenas impendere iis a quibus violatum sit animal. 
SEXT. IX 126 είπερ 
καί η <δικαιοσύνη> κατά τήν επιπλοκήν τών ανθρώπων πρός τε αλλήλους καί 
πρός θεούς εισήκται, ει μή εισί θεοί, ουδέ δικαιοσύνη συστήσεται. Vgl. IAMBL. V. 
Pyth. 108 προσέταξεν απέχεσθαι τών εμψύχων: άτε γάρ βουλομένους 
άκρως δικαιοπραγείν έδει δήπου μηδέν αδικείν τών συγγενών ζώιων. επεί πώς άν 
έπεισαν δίκαια πράττειν τούς άλλους αυτοί αλισκόμενοι εν πλεονεξίαι <καίπερ 
εχόμενοι> συγγενικήι τήι τών ζώιων μετοχήι, άπερ διά τήν τής ζωής καί τών 
στοιχείων τών αυτών κοινωνίαν καί τής από τούτων συνισταμένης συγκράσεως 
ωσανεί αδελφότητι πρός ημάς συνέζευκται; 
αλλά τό μέν πάντων νόμιμον διά τ' ευρυμέδοντος 
αιθέρος ηνεκέως τέταται διά τ' απλέτου αυγής ... 
SEXT. IX 127 οι μέν 
ούν περί τόν Πυθαγόραν καί τόν 'Εμπεδοκλέα καί τό λοιπόν τών 'Ιταλών πλήθός 
φασι μή μόνον ημίν πρός αλλήλους καί πρός τούς θεούς είναί τινα κοινωνίαν, αλλά 
καί πρός τά άλογα τών ζώιων. έν γάρ υπάρχειν πνεύμα τό διά παντός τού κόσμου 
διήκον ψυχής τρόπον τό καί ενούν ημάς πρός εκείνα. διόπερ καί 
κτείνοντες αυτά καί ταίς σαρξίν αυτών τρεφόμενοι αδικήσομέν τε καί ασεβήσομεν 
ως συγγενείς αναιρούντες. ένθεν καί παρήινουν ούτοι οι φιλόσοφοι απέχεσθαι 
τών εμψύχων καί ασεβείν έφασκον τούς ανθρώπους ‘βωμόν ερεύθοντας μακάρων 
θερμοίσι φόνοισιν’, καί 'Ε. πού φησιν <‘ου ... νόοιο’>. 
ου παύσεσθε φόνοιο δυσηχέος; ουκ εσοράτε 
αλλήλους δάπτοντες ακηδείηισι νόοιο; 
SEXT. IX 129 
καί <‘μορφήν ... έδουσιν’>. ORIG. c. Celsum v 49 εκείνοι 
μέν γάρ διά τόν περί ψυχής μετενσωματουμένης μύθον εμψύχων 
απέχονται καί τις <‘φίλον ... νήπιος’>. 
μορφήν δ' αλλάξαντα πατήρ φίλον υιόν αείρας 
σφάζει επευχόμενος μέγα νήπιος: οι δ' απορεύνται 
λισσόμενον θύοντες: ο δ' αύ νήκουστος ομοκλέων 
σφάξας εν μεγάροισι κακήν αλεγύνατο δαίτα. 
ως δ' αύτως πατέρ' υιός ελών καί μητέρα παίδες 
θυμόν απορραίσαντε φίλας κατά σάρκας έδουσιν. 
ARISTOT. Poet. 21 p. 1457b 13 απ' είδους δέ επί είδος 
οίον 
χαλκώι από ψυχήν αρύσας 
καί <‘ταμών ατειρέι χαλκώι’> (B 143): ενταύθα γάρ τό μέν αρύσαι ταμείν, τό 
δέ ταμείν αρύσαι είρηκεν. 
PORPHYR. de abst. II 31 επεί δ' αναμάρ-
τητος ουδείς, λοιπόν δή ακείσθαι αυτοίς ύστερον διά τών <καθαρμών> τάς πρόσθε 
περί τήν τροφήν αμαρτίας. τούτο δέ ομοίως γένοιτ' άν, ει πρό ομμάτων ποιησά-
μενοι τό δεινόν ανευφημίσαιμεν κατά τόν 'Εμπεδοκλέα λέγοντες: 
οίμοι ότι ου πρόσθεν με διώλεσε νηλεές ήμαρ, 
πρίν σχέτλι' έργα βοράς περί χείλεσι μητίσασθαι. 
PLUT. Quaest. conv. III 1, 2 p. 646 D καί ου 
μόνης ως έοικε κατ' 'Εμπεδοκλέα τής <δάφνης> τών <φύλλων από πάμπαν 
έχεσθαι> χρή, αλλά καί τών άλλων φείδεσθαι δένδρων απάντων. 
δάφνης φύλλων άπο πάμπαν έχεσθαι. 
GELLIUS IV 11, 9 videtur autem de κυάμωι non 
esitato causam erroris fuisse, quia in Empedocli carmine qui disciplinas 
Pythagorae secutus est, versus hic invenitur <‘δειλοί ... έχεσθαι’>.0 10. opi-
nati enim sunt plerique <κυάμους> legumentum dici ut a vulgo dicitur. sed 
qui diligentius scitiusque carmina Empedocli arbitrati sunt, <κυάμους> hoc in 
loco testiculos significare dicunt eosque more Pythagorae operte atque sym-
bolice <κυάμους> appellatos, quod sint αίτιοι τού κυείν et geniturae humanae vim 
praebeant idcircoque Empedoclen versu isto non a fabulo edendo, sed a rei 
veneriae proluvio voluisse homines deducere. DIDYMUS in GEOPON. II 35, 8 
πρώτος δέ απέσχετο κυάμων 'Αμφιάραος διά τήν δι' ονείρων μαντείαν: φέρεται δέ 
καί 'Ορφέως τοιάδε έπη <‘δειλοί ... έχεσθαι’>. CALLIM. fr. 128 [oben c. 14, 9. 
I 101, 17] CRATES Θήρες fr. 17 (I 135 K.) ημών δ' άπο χείρας έχεσθαι. 
δειλοί, πάνδειλοι, κυάμων άπο χείρας έχεσθαι. 
VOLL. HERC. N. 1012 col. 18 [coll. alt. VII fol. 15] <σοφίην> 
[Callim. Epigr. 7, 3. 4 u+ber das σχήμα από κοινού] δήλον γάρ ως οι ¦ μέν 
<κήρυκες φθένξονται>, ¦ η δ' `Ελλάς φθένξεται. μία ¦ δή δύναμις τού σημαι-
νομέ-¦(5)νου. τατό δέ κα[ί] παρ' 'Εμ-¦πεδ[οκ]λεί γέγονεν ότε λέ-¦[γ]ε[ται] <‘τόν 
δ' ούτ' άρ τε> Διός ¦ ΤΕΓΕΟΙΔΟΜΟΙΑΙΓ.......¦ ΤΕΠ?.ΟΑΙ?ΔΟΥΔΕ....... 
ΚΤ?.ΗΣΤΕΓΟΣ..Δ....... ¦ ...Λ?ΟΥ...Ε 
τόν δ' ούτ' άρ τε Διός τέγεοι δόμοι αιγ<ιόχοιο> 
ού>τε ποτ' 'Αΐδεω δέ<χετ' ηδ' οι->κτ<ρ>ής τέγος <αυ>δ<ής. 
THEO Smyrn. p. 15, 7 Hill. κατά ταυτά 
δή καί η τών πολιτικών λόγων παράδοσις τό μέν πρώτον έχει καθαρμόν τινα οίον 
η εν τοίς προσήκουσι μαθήμασιν εκ παίδων συγγυμνασία. ο μέν γάρ 'Ε. <‘κρη-
νάων από πέντε ταμόντα>, φησίν, <ατειρέι χαλκώι’> δείν απορρύπτεσθαι. 
ARISTOT. Poet. 21 p. 1457b 13 [B 138]. 
κρηνάων άπο πέντε ταμόντ' <εν> ατειρέι χαλκώι ... 
PLUT. de coh. ira 16 p. 464 B τό μέν τού 'Εμπε-
δοκλέους μέγα καί θείον ηγούμην τό 
νηστεύσαι κακότητος. 
CLEM. Protr. 2, 27 (I 20, 13 St.) ταύ-
τηι τοι ημείς οι τής ανομίας υιοί ποτε ... υιοί γεγόναμεν τού θεού: υμίν δέ καί ο 
υμέτερος υποδύεται ποιητής ο 'Ακραγαντίνος 'Ε.: 
τοιγάρτοι χαλεπήισιν αλύοντες κακότησιν 
ούποτε δειλαίων αχέων λωφήσετε θυμόν. 
CLEM. Strom. IV 150 [II 314, 25 St.] 
φησί δέ καί ο 'Ε. τών σοφών τάς ψυχάς θεούς γίνεσθαι ώδέ πως γράφων: <‘εις ... 
φέριστοι’>. 
εις δέ τέλος μάντεις τε καί υμνοπόλοι καί ιητροί 
καί πρόμοι ανθρώποισιν επιχθονίοισι πέλονται, 
ένθεν αναβλαστούσι θεοί τιμήισι φέριστοι. 
CLEM. Strom. v 122 [II 409, 8 St.] ήν 
δέ οσίως καί δικαίως διαβιώσωμεν, μακάριοι μέν ενταύθα, μακαριώτεροι δέ μετά 
τήν ενθένδε απαλλαγήν, ου χρόνωι τινί τήν ευδαιμονίαν έχοντες, αλλ' εν αιώνι ανα-
παύεσθαι δυνάμενοι <‘αθανάτοις ... ατειρείς’>, η φιλόσοφος 'Ευπεδοκλέους λέγει 
ποιητική. 
αθανάτοις άλλοισιν ομέστιοι, αυτοτράπεζοι 
εόντες, ανδρείων αχέων απόκληροι, ατειρείς. 
PLUT. Quaest. conviv. v 8, 2 p. 683E 
καί μάλιστα τού ανδρός ου καλλιγραφίας ένεκα τοίς 
ευπροσωποτάτοις τών επιθέτων ώσπερ ανθηροίς χρώμασι τά πράγματα γανούν 
ειωθότος, αλλ' έκαστον ουσίας τινός ή δυνάμεως δήλωμα ποιούντος οίον 
<‘αμφιβρότην χθόνα’> τό τήι ψυχήι περικείμενον σώμα καί <‘νεφεληγερέτην’> 
τόν αέρα καί <‘πολυαίματον’> τό ήπαρ. 
<αμφιβρότην χθόνα. αέρα .. νεφεληγερέτην. πολυαίματον 
ήπαρ>. 
PLUT. Amat. 13 p. 756E <ζείδωρον> γάρ αυτήν [sc. 'Αφρο-
δίτην] 'Ε., εύκαρπον δέ Σοφοκλής εμμελώς πάνυ καί πρεπόντως ωνόμασαν. 
<ζείδωρος ... 'Αφροδίτη. 
ARISTOT. Poet. 21. 1457b 22 ή ό γήρας πρός βίον καί 
εσπέρα πρός ημέραν. ερεί τοίνυν τήν εσπέραν <γήρας ημέρας>, ή ώσπερ 'Ε., καί 
τό γήρας εσπέραν βίου ή δυσμάς βίου. 
HESYCH. <βαυβώ>: τιθήνη Δήμητρος. σημαίνει δέ καί 
κοιλίαν ως παρ' 'Εμπεδοκλεί. 
βαυβώ. 
THEO SMYRN. p. 104, 1 H. τό γούν βρέφος δοκεί τελει-
ούσθαι <εν επτά εβδομάσιν>, ως 'Ε. αινίττεται <εν τοίς Καθαρμοίς.> 
PLUT. de esu carn. I 2 p. 993 c 
ή τοίς μέν πρώτοις εκείνοις επιχειρήσασι 
σαρκοφαγείν τήν αιτίαν άν είποι πάς είναι τήν απορίαν: ου γάρ επιθυμίαις ανό-
μοις συνδιάγοντες ουδ' εν περιουσίαι τών αναγκαίων υβρίσαντες εις ηδονάς παρά 
φύσιν ασυμφύλους επί ταύτ' ήλθον, αλλ' είποιεν άν αίσθησιν εν τώι παρόντι καί 
φωνήν λαβόντες: ώ μακάριοι καί θεοφιλείς οι νύν όντες υμείς, <οίον βίου λαχόντες 
αιώνα> καρπούσθε καί νέμεσθε κλήρον αγαθών άφθονον, όσα φύεται υμίν, όσα τρυ-
γάται, όσον πλούτον εκ πεδίων, όσας από φυτών ηδονάς δρέπεσθαι πάρεστιν. 
έξεστιν υμίν καί τρυφάν μή μιαινομένοις. ημάς δέ σκυθρωπότατον καί φοβερώτατον 
εδέξατο βίου καί χρόνου μέρος, εις πολλήν καί αμήχανον εκπεσόντας από τής 
πρώτης γενέσεως απορίαν: έτι μέν ουρανόν έκρυπτεν αήρ καί άστρα, θολερώι καί 
δυσδιαστατούντι πεφυρμένος υγρώι καί πυρί καί ζάλαις ανέμων. <‘ούπω δ' ήλιος> 
ίδρυτο απλανή καί βέβαιον <έχων δρόμον, ηώ 
καί δύσιν έκρινεν, περί δ(έ) ήγαγεν αύθις οπίσσω 
καρποφόροισιν επιστέψας καλυκοστεφάνοισιν 
''Ωραις, γή δ' ύβριστο’> 
ποταμών εκβολαίς ατάκτοις καί <πολλά λίμναισιν άμορφα> καί πηλοίς βαθέσι 
καί λόχμαις αφόροις καί ύλαις εξηγρίωτο: φοράς δέ ημέρων καρπών καί τέχνης 
όργανον ουδέν <ήν> ουδέ μηχανή σοφίας: ο δέ λιμός ουκ εδίδου χρόνον ουδέ ώρας 
ετησίους σπόρος <πυρ>ών τότ' ανέμενε. τί θαυμαστόν, ει ζώιων εχρησάμεθα 
σαρξί παρά φύσιν, ότ' ιλύς ησθίετο καί ‘φλοιός εβρώθη ξύλου’ καί ‘άγρωστιν 
ευρείν βλαστάνουσαν ή φλεώ’ τινα ρίζαν ευτυχές ήν; βαλάνου δέ γευσάμενοι καί 
φαγόντες εχόρευσαν υφ' ηδονής περί δρύν τινα καί φηγόν ζείδωρον [δέ] καί μητέρα 
καί τροφόν αποκαλούντες. εκείνην (994) ούν ο τότε βίος εορτήν έγνω, τά δ' άλλα 
φλεγμονής ήν άπαντα μεστά καί στυγνότητος. υμάς δέ τούς νύν τίς λύσσα καί 
τίς οίστρος άγει πρός μιαιφονίαν οίς τοσαύτα περίεστι τών αναγκαίων; κτλ. 
PLUT. de esu carn. II 1 p. 996 E καί πέποται ο τής συνη-
θείας κυκεών, ώσπερ ο τής Κίρκης 
<ωδίνάς <τ'> οδύνας <τε> κυκέων απάτας τε γόους τε.> 
SUIDAS S. V. αυτίκα. καί παροιμία: <‘αυτίκα ... έσεσθαι’> 
επί τών ευθύς από πρώτης αρχής πρός αγαθόν τέλος αποβλεπόντων. 
<αυτίκα καί φυτά δήλα, τά μέλλει κάρπιμ' έσεσθαι.> 
DIOG. VIII 43 ήν καί Τηλαύγης υιός αυτοίς, 
ός καί διεδέξατο 
τόν πατέρα καί κατά τινας 'Εμπεδοκλέους καθηγήσατο: `Ιππόβοτός γέ τοί φησι 
λέγειν 'Εμπεδοκλέα: 
<Τήλαυγες, κλυτέ κούρε Θεανούς Πυθαγόρεω τε>. 
DIOG. VIII 60 
αλλά καί επίγραμμα εις αυτόν εποίησε: <‘Παυσανίην ... αδύτων’. 
Παυσανίην ιητρόν επώνυμον 'Αγχίτεω υιόν 
φώτ' 'Ασκληπιάδην πατρίς έθρεψε Γέλα, 
ός πολλούς μογεροίσι μαραινομένους καμάτοισιν 
φώτας απέστρεψεν Φερσεφόνης αδύτων>. 
DIOG. VIII 65 
<άκρον ιατρόν ''Ακρων' 'Ακραγαντίνον πατρός ''Ακρου 
κρύπτει κρημνός άκρος πατρίδος ακροτάτης>. 
τινές δέ τόν δεύτερον στίχον ούτω προσφέρονται <‘ακροτάτης κορυφής τύμ-
βος άκρος κατέχει’>. τούτό τινες Σιμωνίδου φασίν είναι. 
HIEROCL. ad c. aur. 24 [Stob. Ecl. ed. Gaisf. II 143, 8] 
η δέ έφεσις τού φεύγοντος τόν τής ''Ατης 
λειμώνα πρός τόν τής 'Αληθείας επείγεται λειμώνα, όν απολιπών τήι ορμήι τής 
πτερορρυήσεως εις γήινον έρχεται σώμα ολβίου <αιώνος αμερθείς.> 
ARISTOT. de gener. et corr. Α 8. 325b 19 'Εμπεδοκλεί 
δέ τά μέν άλλα φανερόν, ότι μέχρι τών στοιχείων έχει τήν γένεσιν καί τήν φθοράν, 
αυτών δέ τούτων πώς γίνεται καί φθείρεται τό <σωρευόμενον μέγεθος> ούτε 
δήλον κτλ. 
Επιστροφή στα περιεχόμενα