ΕΜΠΕΔΟΚΛΕΟΥΣ ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ (fragmenta)
DIOG. VIII 60 [AI 279, 1ff.] ήν δ' ο Παυσα-
νίας, ώς φησιν 'Αρίστιππος καί Σάτυρος, ερώμενος αυτού, ώι δή καί τά Περί φύ-
σεως προσπεφώνηκεν ούτως: 
Παυσανίη, σύ δέ κλύθι, δαΐφρονος 'Αγχίτεω υιέ 
SEXT. VII 122 — 124 άλλοι δέ ήσαν οι λέγοντες 
κατά τόν 'Εμπεδοκλέα κριτήριον είναι τής αληθείας ου τάς αισθήσεις, αλλά τόν 
ορθόν λόγον, τού δέ ορθού λόγου τόν μέν τινα θείον υπάρχειν τόν δέ ανθρώπινον. 
ών τόν μέν θείον ανέξοιστον είναι, τόν δέ ανθρώπινον εξοιστόν. λέγει δέ περί μέν 
τού μή εν ταίς αισθήσεσι τήν κρίσιν ταληθούς υπάρχειν ούτως: <‘στεινωποί ... 
περιληπτά’> (1 — 8), περί δέ τού μή εις τό παντελές άληπτον είναι τήν αλήθειαν, 
αλλ' εφ' όσον ικνείται ο ανθρώπινος λόγος ληπτήν υπάρχειν, διασαφεί τοίς προ-
κειμένοις επιφέρων <‘σύ δ' ούν ... όρωρεν’> (8 — 9). 
στεινωποί μέν γάρ παλάμαι κατά γυία κέχυνται: 
πολλά δέ δείλ' έμπαια, τά τ' αμβλύνουσι μέριμνας. 
παύρον δ' εν ζωήισι βίου μέρος αθρήσαντες 
ωκύμοροι καπνοίο δίκην αρθέντες απέπταν 
αυτό μόνον πεισθέντες, ότωι προσέκυρσεν έκαστος 
πάντοσ' ελαυνόμενοι, τό δ' όλον <πάς> εύχεται ευρείν: 
ούτως ούτ' επιδερκτά τάδ' ανδράσιν ούτ' επακουστά 
ούτε νόωι περιληπτά. σύ δ' ούν, επεί ώδ' ελιάσθης, 
πεύσεαι ου πλέον ηέ βροτείη μήτις όρωρεν. 
SEXT. VII 124 καί διά 
τών εξής επιπλήξας τοίς πλέον επαγγελλομένοις γιγνώσκειν παρίστησιν ότι τό δι' 
εκάστης αισθήσεως λαμβανόμενον πιστόν εστι τού λόγου τούτων επιστατούντος, 
καίπερ πρότερον [B 2] καταδραμών τής απ' αυτών πίστεως. φησί γάρ <‘αλλά ... 
έκαστον’>. 
αλλά θεοί τών μέν μανίην αποτρέψατε γλώσσης, 
εκ δ' οσίων στομάτων καθαρήν οχετεύσατε πηγήν 
καί σέ, πολυμνήστη λευκώλενε παρθένε Μούσα, 
άντομαι, ών θέμις εστίν εφημερίοισιν ακούειν, 
πέμπε παρ' Ευσεβίης ελάουσ' ευήνιον άρμα. 
μηδέ σέ γ' ευδόξοιο βιήσεται άνθεα τιμής 
πρός θνητών ανελέσθαι, εφ' ώι θ' οσίης πλέον ειπείν 
θάρσεϊ -- καί τότε δή σοφίης επ' άκροισι θοάζειν. 
αλλ' άγ' άθρει πάσηι παλάμηι, πήι δήλον έκαστον, 
μήτε τιν' όψιν έχων πίστει πλέον ή κατ' ακουήν 
ή ακοήν ερίδουπον υπέρ τρανώματα γλώσσης, 
μήτε τι τών άλλων, οπόσηι πόρος εστί νοήσαι, 
γυίων πίστιν έρυκε, νόει δ' ήι δήλον έκαστον. 
CLEM. Str. V 18 [II 338, 1 St.] <‘αλλά 
... λόγοιο’>. τοίς μέν γάρ κακοίς τούτο σύνηθες, φησίν ο 'Ε., τό εθέλειν κρα-
τείν τών αληθών διά τού απιστείν. 
αλλά κακοίς μέν κάρτα μέλει κρατέουσιν απιστείν: 
ως δέ παρ' ημετέρης κέλεται πιστώματα Μούσης, 
γνώθι διασσηθέντος ενί σπλάγχνοισι λόγοιο. 
PLUT. Quaest. conviv. VIII 8, 1 p. 728 E έλεγε δέ τής εχεμυθίας 
τούτο γέρας είναι τούς ιχθύς καλείν <έλλοπας> οίον ειλλομένην τήν όπα καί καθειρ-
γομένην έχοντας. καί τόν ομώνυμον εμοί 
τώι Παυσανίαι Πυθαγορικώς παραινείν τά δόγματα 
στεγάσαι φρενός έλλοπος είσω. 
AET. I 3, 20 [A 33 I 289, 14] SEXT. X 315 
τέσσαρα γάρ πάντων ριζώματα πρώτον άκουε: 
Ζεύς αργής ''Ηρη τε φερέσβιος ηδ' 'Αιδωνεύς 
Νήστίς θ', ή δακρύοις τέγγει κρούνωμα βρότειον. 
<αγένητα:> στοιχεία. παρ' 'Εμπεδοκλεί HESYCH. 
PLUT. adv. Col. 10 p. 1111 F. AET. I 30, 1 
(D. 326, 10) 'Ε. φύσιν μηδενός είναι, μίξιν δέ τών στοιχείων καί διάστασιν: γρά-
φει γάρ ούτως <εν τώι πρώτωι Φυσικών>: 
άλλο δέ τοι ερέω: φύσις ουδενός έστιν απάντων 
θνητών, ουδέ τις ουλομένου θανάτοιο τελευτή, 
αλλά μόνον μίξις τε διάλλαξίς τε μιγέντων 
έστι, φύσις δ' επί τοίς ονομάζεται ανθρώποισιν. 
PLUT. adv. Col. 11 p. 1113 AB 
οι δ' ότε μέν κατά φώτα μιγέντ' εις αιθέρ' ί<κωνται> (?) 
ή κατά θηρών αγροτέρων γένος ή κατά θάμνων 
ηέ κατ' οιωνών, τότε μέν τό <λέγουσι> γενέσθαι, 
εύτε δ' αποκρινθώσι, τό δ' αύ δυσδαίμονα πότμον: 
ή θέμις <ου> καλέουσι, νόμωι δ' επίφημι καί αυτός. 
PLUT. adv. Col. 11 p. 1113 A τοσούτον εδέησε 
τού κινείν τά όντα καί μάχεσθαι τοίς φαινομένοις, ώστε μηδέ τήν φωνήν [sc. 
γένεσις] εκβαλείν εκ τής συνηθείας, αλλ' όσον εις τά πράγματα βλάπτουσαν απάτην 
παρείχεν αφελών, αύθις αποδούναι τοίς ονόμασι τό νενομισμένον εν τούτοις <‘οι 
δ' ... αυτός’> [B. 9]. ά ο Κολώτης παραθέμενος ου συνείδεν, ότι <φώτας> μέν 
καί <θήρας> καί <θάμνους> καί <οιωνούς> ο 'Ε. ουκ ανήιρηκεν, ά γέ φησι <μιγνυμένων> 
τών στοιχείων αποτελείσθαι, τούς δέ τήι συγκρίσει ταύτηι καί διακρίσει <φύσιν> 
τινά [B 8, 1] καί <πότμον δυσδαίμονα> [B 9, 4] καί <θάνατον αλοίτην> επι-
κατηγορούντας ήι σφάλλονται διδάξας, ουκ αφείλετο τό χρήσθαι ταίς ειθισμέναις 
φωναίς περί αυτών. 
θάνατον ... αλοίτην ... 
PLUT. adv. Col. 12 p. 1113c 
εμοί μέντοι δοκεί μή τούτο κινείν τό εκφορικόν ο 'Ε., αλλ' ως πρότερον είρηται, 
πραγματικώς διαφέρεσθαι περί τής εξ ουκ όντων γενέσεως, ήν <φύσιν> τινές καλούσι 
[B 8, 1]. δηλοί δέ μάλιστα διά τούτων τών επών: 
νήπιοι: ου γάρ σφιν δολιχόφρονές εισι μέριμναι, 
οί δή γίγνεσθαι πάρος ουκ εόν ελπίζουσιν 
ή τι καταθνήισκειν τε καί εξόλλυσθαι απάντηι. 
ταύτα γάρ τά έπη μέγα βοώντός εστι τοίς ώτα έχουσιν, ως ουκ αναιρεί γένεσιν 
αλλά τήν εκ μή όντος, ουδέ φθοράν αλλά τήν <απάντηι>, τουτέστι τήν εις τό μή 
όν απολλύουσαν. 
[ARISTOT.] de MXG 2, 6 p. 975b 1. 
1. 2 PHILO de aetern. mundi 2 p. 3, 5 Cum. ώσπερ γάρ εκ τού μή όντος 
ουδέν γίνεται, ουδ' εις τό μή όν φθείρεταί τι: <‘έκ ... άπυστον’>. 
έκ τε γάρ ουδάμ' εόντος αμήχανόν εστι γενέσθαι 
καί τ' εόν εξαπολέσθαι ανήνυστον καί άπυστον: 
αιεί γάρ τήι γ' έσται, όπηι κέ τις αιέν 
AET. I 18, 2 (D. 316, 1). [ARISTOT.] de MXG 2, 28 
p. 976b 26 
ουδέ τι τού παντός κενεόν πέλει ουδέ περισσόν. 
[ARISTOT.] de MXG 2, 28 p. 976b 23 
τού παντός δ' ουδέν κενεόν: πόθεν ούν τί κ' επέλθοι; 
PLUT. adv. Col. 12 p. 1113 D 
τό μετά ταύτ' επί τουναντίον άν αιτιάσασθαι παράσχοι τού 'Εμπεδοκλέους λέγοντος: 
ουκ άν ανήρ τοιαύτα σοφός φρεσί μαντεύσαιτο, 
ως όφρα μέν τε βιώσι, τό δή βίοτον καλέουσι, 
τόφρα μέν ούν εισίν, καί σφιν πάρα δειλά καί εσθλά, 
πρίν δέ πάγεν τε βροτοί καί <επεί> λύθεν, ουδέν άρ' εισιν. 
ταύτα γάρ ουκ αρνουμένου μή είναι τούς γεγονότας καί ζώντάς εστιν, είναι δέ 
μάλλον οιομένου καί τούς μηδέπω γεγονότας καί τούς ήδη τεθνηκότας. 
HIPPOL. Ref. VII 29 (p. 211 W.) καί έστι 
πάντων τών γεγονότων τής γενέσεως δημιουργός καί ποιητής τό Νείκος τό ολέ-
θριον, τής δέ εκ τού κόσμου τών γεγονότων εξαγωγής καί μεταβολής καί εις τόν 
ένα [sc. κόσμον] αποκαταστάσεως η Φιλία: περί ών ο 'Ε. ότι εστίν αθάνατα δύο 
καί αγένητα καί αρχήν τού γενέσθαι μηδέποτε ειληφότα άλλα λέγει τοιούτόν τινα 
τρόπον: <‘ήι γάρ ... αιών’.> τίνων τούτων; τού Νείκους καί τής Φιλίας: ου γάρ 
ήρξαντο γενέσθαι, αλλά προήσαν καί έσονται αεί. 
ήι γάρ καί πάρος έσκε(?), καί έσσεται, ουδέ ποτ', οίω, 
τούτων αμφοτέρων κενεώσεται άσπετος αιών. 
SIMPL. Phys. 157, 25 ο δέ 
'Ε .... ούτως <εν τώι πρώτωι τών Φυσικών> παραδίδωσι <‘δίπλ' ... ομοία’. 
1. 2 SIMPL. Phys. 161, 14 <τά ευθύς εν αρχήι παρατεθέντα ‘τοτέ ... 
είναι’>. PLUT. Amat. 13 p. 756 D αλλ' όταν 'Εμπε-
δοκλέους ακούσηις λέγοντος, ώ εταίρε, <‘καί ... τεθηπώς’,> ταύτ' οίεσθαι χρή 
λέγεσθαι περί ''Ερωτος: ου γάρ εστιν ορατός αλλά δοξαστός ημίν ο θεός εν τοίς 
πάνυ παλαιοίς. CLEM. Strom. V 15 [II 335, 22 St.] ο δέ 'Ε. <εν ταίς 
αρχαίς> καί Φιλότητα συγκαταριθμείται συγκριτικήν τινα αγάπην νοών <‘ήν ... 
τεθηπώς’.> 
δίπλ' ερέω: τοτέ μέν γάρ έν ηυξήθη μόνον είναι 
εκ πλεόνων, τοτέ δ' αύ διέφυ πλέον' εξ ενός είναι. 
δοιή δέ θνητών γένεσις, δοιή δ' απόλειψις: 
τήν μέν γάρ πάντων σύνοδος τίκτει τ' ολέκει τε, 
η δέ πάλιν διαφυομένων θρεφθείσα διέπτη. 
καί ταύτ' αλλάσσοντα διαμπερές ουδαμά λήγει, 
άλλοτε μέν Φιλότητι συνερχόμεν’ εις έν άπαντα, 
άλλοτε δ' αύ δίχ' έκαστα φορεύμενα Νείκεος έχθει. 
<ούτως ήι μέν έν εκ πλεόνων μεμάθηκε φύεσθαι> 
ηδέ πάλιν διαφύντος ενός πλέον' εκτελέθουσι, 
τήι μέν γίγνονταί τε καί ού σφισιν έμπεδος αιών: 
ήι δέ διαλλάσσοντα διαμπερές ουδαμά λήγει, 
ταύτηι δ' αιέν έασιν ακίνητοι κατά κύκλον. 
αλλ' άγε μύθων κλύθι: μάθη γάρ τοι φρένας αύξει: 
ως γάρ καί πρίν έειπα πιφαύσκων πείρατα μύθων, 
δίπλ' ερέω: τοτέ μέν γάρ έν ηυξήθη μόνον είναι 
εκ πλεόνων, τοτέ δ' αύ διέφυ πλέον' εξ ενός είναι,
πύρ καί ύδωρ καί γαία καί ηέρος άπλετον ύψος, 
Νείκός τ' ουλόμενον δίχα τών, ατάλαντον απάντηι, 
καί Φιλότης εν τοίσιν, ίση μήκός τε πλάτος τε: 
τήν σύ νόωι δέρκευ, μηδ' όμμασιν ήσο τεθηπώς: 
ήτις καί θνητοίσι νομίζεται έμφυτος άρθροις, 
τήι τε φίλα φρονέουσι καί άρθμια έργα τελούσι, 
Γηθοσύνην καλέοντες επώνυμον ηδ' 'Αφροδίτην: 
τήν ού τις μετά τοίσιν ελισσομένην δεδάηκε 
θνητός ανήρ: σύ δ' άκουε λόγου στόλον ουκ απατηλόν. 
ταύτα γάρ ίσά τε πάντα καί ήλικα γένναν έασι, 
τιμής δ' άλλης άλλο μέδει, πάρα δ' ήθος εκάστωι, 
εν δέ μέρει κρατέουσι περιπλομένοιο χρόνοιο. 
καί πρός τοίς ούτ' άρ τι επιγίνεται ουδ' απολήγει: 
είτε γάρ εφθείροντο διαμπερές, ουκέτ' άν ήσαν: 
τούτο δ' επαυξήσειε τό πάν τί κε; καί πόθεν ελθόν; 
πήι δέ κε κηξαπόλοιτο, επεί τώνδ' ουδέν έρημον; 
αλλ' αυτ(ά) έστιν ταύτα, δι' αλλήλων δέ θέοντα 
γίγνεται άλλοτε άλλα καί ηνεκές αιέν ομοία. 
PLUT. de Is. et Os. 48 p. 370 D 'Ε. δέ τήν μέν αγα-
θουργόν αρχήν <Φιλότητα> καί <Φιλίαν> πολλάκις, <έτι> δ' <`Αρμονίαν> καλεί 
<θεμερώπιν> (Β 122, 2). 
Φιλίη. 
PLUT. de prim. frig. 16 p. 952 B καί όλως τό 
μέν πύρ διαστατικόν εστι καί διαιρετικόν, τό δ' ύδωρ κολλητικόν καί σχετικόν 
τήι υγρότητι συνέχον καί πήττον: ήι καί παρέσχεν 'Ε. υπόνοιαν ως τό μέν πύρ 
<Νείκος ουλόμενον> [B 17, 19], <σχεδύνην δέ Φιλότητα> τό υγρόν εκάστοτε 
προσαγορεύων. 
σχεδύνην Φιλότητα. 
SIMPL. Phys. 1124, 9 καί γάρ καί ενταύ-
θα τό Νείκος καί τήν Φιλίαν παρά μέρος επικρατείν επί τε ανθρώπων καί ιχθύων 
καί θηρίων καί ορνέων ο 'Ε. φησι τάδε γράφων: 
τούτο μέν αν βροτέων μελέων αριδείκετον όγκον: 
άλλοτε μέν Φιλότητι συνερχόμεν' εις έν άπαντα 
γυία, τά σώμα λέλογχε, βίου θαλέθοντος εν ακμήι: 
άλλοτε δ' αύτε κακήισι διατμηθέντ' 'Ερίδεσσι 
πλάζεται άνδιχ' έκαστα περίρρηγμίνι βίοιο. 
ως δ' αύτως θάμνοισι καί ιχθύσιν υδρομελάθροις 
θηρσί τ' ορειλεχέεσσιν ιδέ πτεροβάμοσι κύμβαις. 
SIMPL. Phys. 159, 13 
πλείονα δέ άλλα ειπών επάγει εκάστου τών ειρημένων τόν χαρακτήρα, τό μέν 
πύρ <ήλιον> (V. 3) καλών, τόν δέ αέρα <αυγήν> (V. 4) καί <ουρανόν> (22, 2), τό δέ 
ύδωρ όμβρον (5) καί <θάλασσαν> (22, 2). λέγει δέ ούτως: ‘αλλ' ... αμείβει’. 
αλλ' άγε, τόνδ' οάρων προτέρων επιμάρτυρα δέρκευ, 
εί τι καί εν προτέροισι λιπόξυλον έπλετο μορφήι, 
ηέλιον μέν λευκόν οράν καί θερμόν απάντηι, 
άμβροτα δ' όσσ' είδει τε καί αργέτι δεύεται αυγήι, 
όμβρον δ' εν πάσι δνοφόεντά τε ριγαλέον τε: 
εκ δ' αίης προρέουσι θελεμνά τε καί στερεωπά. 
εν δέ Κότωι διάμορφα καί άνδιχα πάντα πέλονται, 
σύν δ' έβη εν Φιλότητι καί αλλήλοισι ποθείται. 
εκ τούτων γάρ πάνθ' όσα τ' ήν όσα τ' έστι καί έσται, 
δένδρεά τ' εβλάστησε καί ανέρες ηδέ γυναίκες, 
θήρές τ' οιωνοί τε καί υδατοθρέμμονες ιχθύς, 
καί τε θεοί δολιχαίωνες τιμήισι φέριστοι. 
αυτά γάρ έστιν ταύτα, δι' αλλήλων δέ θέοντα 
γίγνεται αλλοιωπά: τόσον διά κρήσις αμείβει. 
SIMPL. Phys. 160, 26 καί εκ τού-
των δέ άν τις τόν διττόν αινίττεσθαι διάκοσμον οίοιτο: <‘άρθμια ... έοργεν’>. 
καί γάρ ότι καί εν τοίς θνητοίς (3) ήρμοσται ταύτα, δεδήλωκεν, εν δέ τοίς νοητοίς 
μάλλον ήνωται καί <‘αλλήλοις ... 'Αφροδίτηι’>, (5) καί ότι κάν πανταχού, αλλά 
τά μέν νοητά τήι Φιλίαι ωμοίωται, τά δέ αισθητά υπό τού Νείκους κρατηθέντα 
καί επί πλέον διασπασθέντα εν τήι κατά τήν κράσιν γενέσει εν <εκμάκτοις> (7) καί 
εικονικοίς <είδεσιν> υπέστησαν τοίς <νεικεογενέσι> καί αήθως έχουσι (8) 
πρός τήν ένωσιν τήν πρός άλληλα. THEOPHR. de sens. 16 
άρθμια μέν γάρ ταύτα εαυτών πάντα μέρεσσιν, 
ηλέκτωρ τε χθών τε καί ουρανός ηδέ θάλασσα, 
όσσα φιν εν θνητοίσιν αποπλαχθέντα πέφυκεν. 
ως δ' αύτως όσα κρήσιν επαρκέα μάλλον έασιν, 
αλλήλοις έστερκται ομοιωθέντ' 'Αφροδίτηι. 
εχθρά <δ' ά> πλείστον απ' αλλήλων διέχουσι μάλιστα 
γέννηι τε κρήσει τε καί είδεσιν εκμάκτοισι, 
πάντηι συγγίνεσθαι αήθεα καί μάλα λυγρά 
Νείκεος εννεσίηισιν, ότι σφίσι γένναν έοργεν (?). 
SIMPL. Phys. 159, 27 καί παράδειγμα δέ 
εναργές παρέθετο τού εκ τών αυτών γίνεσθαι τά διάφορα: 
ως δ' οπόταν γραφέες αναθήματα ποικίλλωσιν 
ανέρες αμφί τέχνης υπό μήτιος εύ δεδαώτε, 
οίτ' επεί ούν μάρψωσι πολύχροα φάρμακα χερσίν, 
αρμονίηι μείξαντε τά μέν πλέω, άλλα δ' ελάσσω, 
εκ τών είδεα πάσιν αλίγκια πορσύνουσι, 
δένδρεά τε κτίζοντε καί ανέρας ηδέ γυναίκας 
θήράς τ' οιωνούς τε καί υδατοθρέμμονας ιχθύς 
καί τε θεούς δολιχαίωνας τιμήισι φερίστους: 
ούτω μή σ' απάτη φρένα καινύτω άλλοθεν είναι 
θνητών, όσσα γε δήλα γεγάκασιν άσπετα, πηγήν, 
αλλά τορώς ταύτ' ίσθι, θεού πάρα μύθον ακούσας. 
PLUT. de defectu orac. 15 p. 418 C αλλ' 
ίνα μή, τό 'Εμπεδόκλειον ειπείν, δόξω 
κορυφάς ετέρας ετέρηισι προσάπτων 
μύθων μή τελέειν ατραπόν μίαν, 
εάσατέ με τοίς πρώτοις τό προσήκον επιθείναι τέλος. 
PLAT. Gorg. 498 E συλλόγισαι δή κοινήι μετ' εμού 
τί ημίν συμβαίνει εκ τών ωμολογημένων: καί δίς γάρ τοι καί τρίς φασι καλόν 
είναι τά καλά λέγειν τε καί επισκοπείσθαι. Dazu SCHOL. παροιμία 
‘δίς καί τρίς τό καλόν’, ότι χρή περί τών καλών πολλάκις λέγειν. 'Εμπεδοκλέους 
τό έπος, αφ' ού καί η παροιμία: φησί γάρ <‘καί ... ενισπείν’>. 
... καί δίς γάρ, ό δεί, καλόν εστιν ενισπείν. 
SIMPL. Phys. 
33, 18 καί <ολίγον> δέ <προελθών> φησιν ‘εν ... κύκλον’. 
εν δέ μέρει κρατέουσι περιπλομένοιο κύκλοιο, 
καί φθίνει εις άλληλα καί αύξεται εν μέρει αίσης. 
αυτά γάρ έστιν ταύτα, δι' αλλήλων δέ θέοντα 
γίνοντ(αι) άνθρωποί τε καί άλλων έθνεα θηρών 
άλλοτε μέν Φιλότητι συνερχόμεν' εις ένα κόσμον, 
άλλοτε δ' αύ δίχ' έκαστα φορούμενα Νείκεος έχθει, 
εισόκεν έν συμφύντα τό πάν υπένερθε γένηται. 
ούτως ήι μέν έν εκ πλεόνων μεμάθηκε φύεσθαι 
ηδέ πάλιν διαφύντος ενός πλέον' εκτελέθουσι, 
τήι μέν γίγνονταί τε καί ού σφισιν έμπεδος αιών: 
ήι δέ τάδ' αλλάσσοντα διαμπερές ουδαμά λήγει, 
ταύτηι δ' αιέν έασιν ακίνητοι κατά κύκλον. 
PLUT. de fac. lun. 12 p. 926 D 
όρα ... μή ... τό <Νείκος> επάγηις τό 'Εμπεδοκλέους τοίς πράγμασι, μάλλον δέ 
τούς παλαιούς κινήις Τιτάνας επί τήν φύσιν καί Γίγαντας καί τήν μυθικήν εκείνην 
καί φοβεράν ακοσμίαν καί πλημμέλειαν επιδείν ποθήις χωρίς τό βαρύ πάν καί 
χωρίς <τιθείς> τό κούφον, 
<‘ένθ' ... θάλασσα’>, ώς φησιν 'Ε., ου γή θερμότητος μετείχεν, ουχ ύδωρ πνεύματος, 
ουκ άνω τι τών βαρέων, ου κάτω τι τών κούφων, αλλ' άκρατοι καί άστοργοι [daraus 
der Vers 144 St.] καί μονάδες αι τών όλων αρχαί ... άχρις ού τό ιμερτόν ήκεν 
επί τήν φύσιν εκ προνοίας <Φιλότητος> εγγενομένης καί 'Αφροδίτης καί ''Ερωτος, 
ως 'Ε. λέγει καί Παρμενίδης καί `Ησίοδος. SIMPL. Phys. 1183, 28 
Εύδημος [fr. 71] δέ τήν ακινησίαν εν τήι τής <Φιλίας> επικρατείαι κατά τόν 
Σφαίρον εκδέχεται, επειδάν άπαντα συγκριθήι <‘ένθ' ... γυία’>, αλλ' ώς φησιν 
<‘ούτως ... γαίων’>. 
ένθ' ούτ' ηελίοιο διείδεται ωκέα γυία 
ουδέ μέν ουδ' αίης λάσιον μένος ουδέ θάλασσα: 
ούτως `Αρμονίης πυκινώι κρύφωι εστήρικται 
Σφαίρος κυκλοτερής μονίηι περιηγέι γαίων. 
PLUT. c. princip. philos. esse diss. 2 p. 777 c ο μέν γάρ εις 
αρετήν διά φιλοσοφίας τελευτών σύμφωνον εαυτώι καί άμεμπτον υφ' εαυτού καί 
μεστόν ειρήνης καί φιλοφροσύνης τής πρός εαυτόν αεί παρέχεται τόν άνθρωπον 
ου στάσις ουδέ τε δήρις αναίσιμος εν μελέεσσιν. 
1. 2 STOB. Ecl. I 15, 2ab [I 144, 20 W.] 
αλλ' ό γε πάντοθεν ίσος <εοί> καί πάμπαν απείρων 
Σφαίρος κυκλοτερής μονίηι περιηγέι γαίων. 
HIPP. Ref. VII 29 (p. 212 W.) καί περί μέν τής τού κόσμου 
ιδέας, οποία τίς εστιν υπό τής Φιλίας κοσμουμένη, λέγει τοιούτόν τινα τρόπον: 
<‘ου ... αυτώι’>. τοιούτόν τι καί κάλλιστον είδος τού κόσμου η Φιλία εκ πολλών 
έν απεργάζεται: τό δέ Νείκος, τό τής τών κατά μέρος διακοσμήσεως αίτιον, εξ 
ενός εκείνου αποσπάι καί απεργάζεται πολλά. SIMPL. Phys. 1124, 1 τήν 
Φιλίαν διά τής ενώσεως τόν Σφαίρον ποιούσαν, όν καί θεόν ονομάζει [B 31], καί 
ουδετέρως ποτέ καλεί <‘σφαίρον έην’>. 
ου γάρ από νώτοιο δύο κλάδοι αίσσονται, 
ου πόδες, ου θοά γούν(α), ου μήδεα γεννήεντα, 
αλλά σφαίρος έην καί <πάντοθεν> ίσος εαυτώι. 
ARISTOT. Metaph. B 4. 1000b 12 
καί άμα δέ αυτής τής μεταβολής αίτιον ουθέν λέγει αλλ' ή ότι ούτως πέφυκεν 
<‘αλλ' ότε δή ... όρκου’>. SIMPL. Phys. 1184, 12 λέγει δέ καί ταύτα 'Ε. επί 
τής τού Νείκους επικρατείας <‘αυτάρ επεί ... όρκου’>. 
αυτάρ επεί μέγα Νείκος ενίμμελέεσσιν εθρέφθη 
ες τιμάς τ' ανόρουσε τελειομένοιο χρόνοιο, 
ός σφιν αμοιβαίος πλατέος παρ' ελήλαται όρκου ... 
SIMPL. Phys. 1184, 2 [nach B 27, 4] αρξαμένου 
δέ πάλιν τού Νείκους επικρατείν τότε πάλιν κίνησις εν τώι Σφαίρωι γίνεται: 
πάντα γάρ εξείης πελεμίζετο γυία θεοίο. 
[ARISTOT.] de lin. insecab. p. 972b 29 έτι τό 
άρθρον διαφορά πώς εστιν: διό καί 'Ε. εποίησε <‘διό δεί ορθώς’>. 
δύω δέει άρθρον (?). 
PLUT. de amic. multit. 5 p. 95 A η μέν γάρ (sc. 
φιλία) συνάγει καί συνίστησι καί συνέχει καταπυκνούσα ταίς ομιλίαις καί φιλο-
φροσύναις 
ως δ' ότ' οπός γάλα λευκόν εγόμφωσεν καί έδησε ... 
κατ' 'Εμπεδοκλέα (τοιαύτην γάρ η φιλία βούλεται ποιείν ενότητα καί σύμπηξιν), 
η δέ πολυφιλία διίστησι καί αποσπάι καί αποστρέφει, τώι μετακαλείν καί μετα-
φέρειν άλλοτε πρός άλλον ουκ εώσα κράσιν ουδέ κόλλησιν 
ευνοίας εν τήι συνηθείαι περιχυθείσηι καί παγείσηι γενέσθαι. 
ARISTOT. Meteor. Δ 4. 381b 31 τό γάρ υγρόν τώι 
ξηρώι αίτιον τού ορίζεσθαι καί εκάτερον εκατέρωι οίον κόλλα γίγνεται, ώσπερ καί 
'Ε. εποίησεν <εν τοίς Φυσικοίς>: 
άλφιτον ύδατι κολλήσας ... 
SIMPL. de caelo 528, 30 μήποτε 
δέ κάν επικρατήι εν τούτωι [sc. τώι κόσμωι] τό Νείκος ώσπερ εν τώι σφαίρωι η 
Φιλία, αλλ' άμφω υπ' αμφοίν λέγονται γίνεσθαι. καί τάχα ουδέν κωλύει παρα-
θέσθαι τινά τών τού 'Εμπεδοκλέους επών τούτο δηλούντα <‘αυτάρ ... κελεύ-
θους’.> Phys. 32, 11 καί πρό τούτων δέ τών επών [B 98] εν άλλοις τήν 
αμφοίν εν τοίς αυτοίς ενέργειαν παραδίδωσι λέγων <‘επεί ... ιδέσθαι’.> 
Ders. de caelo 587, 8 καί πώς ταύτα, φαίη άν τις, επί τής Φιλότητος γίνεσθαι 
λέγει ο 'Αρ., δι' ήν πάντα έν γίνεσθαι ο 'Ε. φησιν <‘εν τήι δή ... είναι’> (5); μήποτε 
ούν ουκ εν τήι επικρατείαι τής Φιλίας ταύτα λέγει γενέσθαι ο 'Ε., ως ενόμισεν 
'Αλέξανδρος, αλλά τότε, ότε ούπω τό Νείκος <‘πάν ... ορμή’>. ARISTOT. 
Poet. 25 p. 1461a 23 τά δέ διαιρέσει [sc. λυτέον] οίον 'Ε. <‘αίψα ... κέκρητο’>. 
ATHEN. X 423 F Θεόφραστος δ' εν τώι Περί μέθης ζωρότερόν φησιν είναι τό κεκρα-
μένον παρατιθέμενος 'Εμπεδοκλέους τάδε <‘αίψα ... κελεύθους’>. 
PLUT. Quaest. conv. V 4, 1. 677 D 
Σωσικλής δ' ο ποιητής, τού 'Εμπεδοκλέους επιμνησθείς ειρηκότος εν τήι καθόλου 
μεταβολήι γίγνεσθαι <‘ζωρά τε τά πρίν άκρητα’> μάλλον έφη τό εύκρατον ή 
τό άκρατον υπό τανδρός ζωρόν λέγεσθαι. 
αυτάρ εγώ παλίνορσος ελεύσομαι ες πόρον ύμνων, 
τόν πρότερον κατέλεξα, λόγου λόγον εξοχετεύων, 
κείνον: επεί Νείκος μέν ενέρτατον ίκετο βένθος 
δίνης, εν δέ μέσηι Φιλότης στροφάλιγγι γένηται, 
εν τήι δή τάδε πάντα συνέρχεται έν μόνον είναι, 
ουκ άφαρ, αλλά θελημά συνιστάμεν' άλλοθεν άλλα. 
τών δέ τε μισγομένων χείτ' έθνεα μυρία θνητών (?): 
πολλά δ' άμεικτ' έστηκε κεραιομένοισιν εναλλάξ, 
όσσ' έτι Νείκος έρυκε μετάρσιον: ου γάρ αμεμφέως 
τών πάν εξέστηκεν επ' έσχατα τέρματα κύκλου, 
αλλά τά μέν τ' ενέμιμνε μελέων τά δέ τ' εξεβεβήκει. 
όσσον δ' αιέν υπεκπροθέοι, τόσον αιέν επήιει 
ηπιόφρων Φιλότητος αμεμφέος άμβροτος ορμή: 
αίψα δέ θνήτ' εφύοντο, τά πρίν μάθον αθάνατ' είναι, 
ζωρά τε τά πρίν άκρητα διαλλάξαντα κελεύθους. 
τών δέ τε μισγομένων χείτ' έθνεα μυρία θνητών, 
παντοίαις ιδέηισιν αρηρότα, θαύμα ιδέσθαι. 
STOB. Ecl. I 10, 11 [p. 121, 14 W.] nach B 6 <‘τών ... 
Νείκος’>. ARISTOT. Metaph. B 4. 1000b 1 ει γάρ μή ενήν τό Νείκος εν τοίς 
πράγμασιν, έν άν ήν άπαντα, ώς φησιν: όταν γάρ συνέλθηι, τότε <‘εξ ... Νείκος’> 
τών δέ συνερχομένων εξ έσχατον ίστατο Νείκος. 
ARISTOT. de gen. et corr. B 6. 333a 35 
αλλά μήν ουδ' αύξησις άν είη κατ' 'Εμπεδοκλέα, αλλ' ή κατά πρόσθεσιν: πυρί γάρ 
αύξει τό πύρ, 
αύξει δέ χθών μέν σφέτερον δέμας, αιθέρα δ' αιθήρ. 
CLEM. Strom. v 48 [II 358, 
20 St.]. 
ει δ' άγε τοι λέξω πρώθ' † ήλιον αρχήν †, 
εξ ών δήλ' εγένοντο τά νύν εσορώμεν άπαντα, 
γαίά τε καί πόντος πολυκύμων ηδ' υγρός αήρ 
Τιτάν ηδ' αιθήρ σφίγγων περί κύκλον άπαντα. 
ARISTOT. de caelo B 13. 294a 21 
[I 125, 25]. 
είπερ απείρονα γής τε βάθη καί δαψιλός αιθήρ, 
ως διά πολλών δή γλώσσας ελθόντα ματαίως 
εκκέχυται στομάτων ολίγον τού παντός ιδόντων ... 
PLUT. de fac. in orb. lun. 2 p. 920 c ώς που καί 
'Ε. τήν εκατέρων αποδίδωσιν ουκ αηδώς διαφοράν: <‘ήλιος ... σελήνη’>, τό 
επαγωγόν αυτής καί ιλαρόν καί άλυπον ούτω προσαγορεύσας. 
''Ηλιος οξυβελής ηδ' ιλάειρα Σελήνη. 
APOLLODOROS Περί θεών bei Macrob. Sat. I 17, 46 
αλλ' ο μέν αλισθείς μέγαν ουρανόν αμφιπολεύει. 
PLUT. de fac. in orbe lun. 16 p. 929 c 
κατά στάθμην, φησί Δημόκριτος [68 A 89a], ισταμένη [sc. η σελήνη] τού φωτί-
ζοντος υπολαμβάνει καί δέχεται τόν ήλιον: ώστ' αυτήν τε φαίνεσθαι καί διαφαίνειν 
εκείνον εικός ήν. η δέ πολλού δεί τούτο ποιείν: αυτή τε γάρ άδηλός εστι τηνι-
καύτα κακείνον απέκρυψε καί ηφάνισε πολλάκις <‘απεσκεύασε δέ οι αυγάς’> 
ώσπερ φησίν 'Ε. ‘ <έστε αίαν καθύπερθεν ... μήνης’>, καθάπερ εις νύκτα 
καί σκότος, ουκ εις άστρον έτερον τού φωτός εμπεσόντος ... απολείπεται τοίνυν 
τό τού 'Εμπεδοκλέους, ανακλάσει τινί τού ηλίου πρός τήν σελήνην γίγνεσθαι τόν 
ενταύθα φωτισμόν απ' αυτής. όθεν ουδέ θερμόν ουδέ λαμπρόν αφικνείται πρός
ημάς, ώσπερ ήν εικός, εξάψεως καί μίξεως <τών> φώτων γεγενημένης, αλλ' οίον 
αί τε φωναί κατά τάς ανακλάσεις αμαυροτέραν αναφαίνουσι τήν ηχώ τού φθέ-
γματος ..., <‘ώς αυγή ... ευρύν’> [B 43] ασθενή καί αμυδράν ανάρροιαν ίσχει 
πρός ημάς διά τήν κλάσιν εκλυομένης τής δυνάμεως. 
απεστέγασεν δέ οι αυγάς, 
έστ' άν ίηι καθύπερθεν, απεσκνίφωσε δέ γαίης 
τόσσον όσον τ' εύρος γλαυκώπιδος έπλετο μήνης. 
PHILO de prov. II 70 ex armen. Aucher p. 92 
lunae vero lumen nonne inepte putatur a sole iuxta providentiam desumere 
lucem, cum potius instar speculi casu in se incidentem formam recipiat? 
quemadmodum Empedocles: <‘lumen accipiens lunaris globus magnus 
largusque> [= B 43?] <mox illico reversus est ut currens caelum 
attingeret’>. 
ώς αυγή τύψασα σεληναίης κύκλον ευρύν ... 
PLUT. de Pyth. or. 12 p. 400B υμείς δέ τού μέν 
'Εμπεδοκλέους καταγελάτε φάσκοντος τόν ήλιον περί γήν 
ανακλάσει φωτός ουρανίου γενόμενον αύθις <‘ανταυγείν ... προσώποις’>. 
ανταυγεί πρός ''Ολυμπον αταρβήτοισι προσώποις. 
ACHILL. Is. 16 p. 43, 6 M. 
κυκλοτερές περί γαίαν ελίσσεται αλλότριον φώς. 
PLUT. de fac. in orbe lun. 9 p. 925B der Mond 
ist vom Himmel sehr weit entfernt, τής δέ γής τρόπον τινά ψαύει καί περι-
φερομένη πλησίον <‘άρματος ώσπερ ίχνος ανελίσσεται’>, φησίν 'Ε., <‘ή τε 
περί άκραν> ***‘. ουδέ γάρ τήν σκιάν αυτής υπερβάλλει πολλάκις επί μικρόν 
αιρομένην τώι παμμέγεθες είναι τό φωτίζον, αλλ' ούτως έοικεν εν χρώι καί σχεδόν 
εν αγκάλαις τής γής περιπολείν, ώστ' αντιφράττεσθαι πρός τόν ήλιον υπ' αυτής 
μή υπεραίρουσα τόν σκιερόν καί χθόνιον καί νυκτέριον τούτον τόν τόπον, ός γής 
κλήρός εστι. διό λεκτέον οίμαι θαρρούντας εν τοίς τής γής όροις είναι τήν σελήνην 
υπό τών άκρων αυτής επιπροσθουμένην. 
άρματος ως πέρι χνοίη ελίσσεται ή τε παρ' άκρην ... (?) 
ANECD. Bekk. I 337, 13 [Συναγωγή λέξεων χρησ.] 
αγής: τούτο από συνθέτου καταλείπεται τού ευαγής ή παναγής. 'Εμπεδοκλής: 
αθρεί μέν γάρ άνακτος εναντίον αγέα κύκλον. 
PLUT. Quaest. Platon. 3 p. 1006 F οι τών ωρο-
λογίων γνώμονες ου συμμεθιστάμενοι ταίς σκιαίς αλλ' εστώτες όργανα καί χρόνου 
μέτρα γεγόνασι μιμούμενοι τής γής τό επιπροσθούν τώι ηλίωι περί αυτήν υποφερο-
μένωι, καθάπερ είπεν 'Ε. 
νύκτα δέ γαία τίθησιν υφισταμένη φαέεσσι 
<ηελίου>. 
PLUT. Quaest. conv. VIII 3, 1 p. 720 E σκοτεινός 
γάρ ών ο αήρ κατ' 'Εμπεδοκλέα 
νυκτός ερημαίης αλαώπιδος ... 
όσον τών ομμάτων αφαιρείται τού προαισθάνεσθαι διά τών ώτων αποδίδωσιν. 
TZETZ. Alleg. O 83 όπερ φησίν 'Εμπεδοκλής είτε τις τών ετέρων: 
'~Ιρις δ' εκ πελάγους άνεμον φέρει ή μέγαν όμβρον. 
HERODIAN. schematismi Hom. cod. Darmstadini 
in Sturzii Et. Gud. p. 745 [ad Et. M. p. 111, 10] ανόπαια: οι μέν αφανή, 
τινές δέ τό άνω φέρεσθαι. 'Εμπεδοκλής: <‘καρπαλίμως δέ ανόπεαν’> επί τού 
πυρός. εξ ού δήλον ότι καί ουδετέρου γένους εστί τό <ανόπαιον>. 
καρπαλίμως δ' ανόπαιον ... 
PROCL. in Tim. II 8, 26 Diehl καί γάρ υπό γής 
ρύακές εισι πυρός, ώς πού φησι καί 'Ε. 
πολλά δ' ένερθ(ε) ούδεος πυρά καίεται. 
ARISTOT. de gen. et corr. B 6. 334a 1 διέκρινε μέν 
γάρ τό Νείκος, ηνέχθη δ' άνω ο <αιθήρ> ουχ υπό τού Νείκους, αλλ' οτέ μέν φησιν 
ώσπερ από τύχης <‘ούτω ... άλλως’>, οτέ δέ φησι πεφυκέναι τό πύρ άνω φέ-
ρεσθαι, ο δ' <‘αιθήρ>, φησι, <μακρήισι ... ρίζαις’> [B 54]. άμα δέ καί τόν κόσμον 
ομοίως έχειν φησίν επί τε τού Νείκους νύν καί πρότερον επί τής Φιλίας: τί ούν 
εστι τό κινούν πρώτον καί αίτιον τής κινήσεως; Phys. B 4. 196a 19 άτοπον ούν 
είτε μή υπελάμβανον είναι είτε οιόμενοι παρέλιπον, καί ταύτ' ενίοτε χρώμενοι, 
ώσπερ 'Εμπεδοκλής ουκ αεί τόν αέρα ανωτάτω αποκρίνεσθαί φησιν, αλλ' όπως 
άν τύχηι. λέγει γούν εν τήι κοσμοποιίαι ως <‘ούτω συνέκυρσε ... άλλως’>. 
ούτω γάρ συνέκυρσε θέων τοτέ, πολλάκι δ' άλλως. 
ARISTOT. de gen. et corr. B 7. 334a 5 
αιθήρ <δ' αύ> μακρήισι κατά χθόνα δύετο ρίζαις. 
ARISTOT. Meteorol. B 3. 356a 24 
γής ιδρώτα θάλασσαν. 
HEPHAEST. Ench. 1 p. 2, 13 Consbr. 'Εμπεδοκλής: 
άλς επάγη ριπήισιν εωσμένος ηελίοιο. 
SIMPL. de caelo 586, 29 πώς δέ 
άν είη μίξεως σημαντικόν η <αναύχενος κόρση> καί τάλλα τά υπό τού 'Εμπε-
δοκλέους λεγόμενα <‘γυμνοί ... μετώπων’> καί πολλά άλλα, άπερ ουκ έστι μίξεως 
παραδείγματα; ARISTOT. de caelo Γ 2. 300b 25 έτι δέ τοσούτον επανέροιτ' άν 
τις, πότερον δυνατόν ή ουχ οίόν τ' ήν κινούμενα ατάκτως καί μείγνυσθαι τοιαύτας 
μίξεις ένια εξ ών συνίσταται τά κατά φύσιν συνιστάμενα σώματα. λέγω δ' οίον 
οστά καί σάρκας, καθάπερ 'Ε. φησι γίνεσθαι επί τής Φιλότητος: λέγει γάρ <‘πολλαί 
... εβλάστησαν’>. 
ήι πολλαί μέν κόρσαι αναύχενες εβλάστησαν, 
γυμνοί δ' επλάζοντο βραχίονες εύνιδες ώμων, 
όμματά τ' οί(α) επλανάτο πενητεύοντα μετώπων.
SIMPL. de caelo 587, 18 εν ταύτηι ούν τήι κατα-
στάσει <‘μουνομελή> έτι τά 
<γυία> από τής τού Νείκους διακρίσεως όντα <επλανάτο> τής πρός άλληλα μίξεως 
εφιέμενα’. 
SIMPL. de caelo 587, 20 
<‘αυτάρ επεί>, φησί, <κατά ...... δαίμων’>, ότε τού Νείκους επεκράτει 
λοιπόν η Φιλότης, <‘ταύτά τε ... εξεγένοντο’>. επί τής Φιλότητος ούν ο 'Εμπε-
δοκλής εκείνα είπεν, ουχ ως επικρατούσης ήδη τής Φιλότητος, αλλ' ως μελλούσης 
επικρατείν, έτι δέ τά άμικτα καί μονόγυια δηλούσης. 
αυτάρ επεί κατά μείζον εμίσγετο δαίμονι δαίμων, 
ταύτά τε συμπίπτεσκον, όπηι συνέκυρσεν έκαστα, 
άλλα τε πρός τοίς πολλά διηνεκή εξεγένοντο. 
PLUT. adv. Colot. 28 p. 1123b ταύτα μέντοι καί 
πολλά τούτων έτερα τραγικώτερα τοίς 'Εμπεδοκλέους εοικότα τεράσμασιν ών 
καταγελώσιν 
ειλίποδ' ακριτόχειρα 
καί <‘βουγενή ανδρόπρωιρα’>. 
AEL. Nat. anim. XVI 29 'Ε. ο φυσι-
κός φησι περί ζώιων ιδιότητος λέγων καί εκείνος δήπου γίνεσθαί τινα συμφυή καί 
κράσει μορφής μέν διάφορα, ενώσει δέ σώματος συμπλακέντα: ά δέ λέγει, ταύτά 
εστι <‘πολλά ... γυίοις’>. SIMPL. Phys. 371, 33 ώσπερ 'Ε. κατά τήν τής 
Φιλίας αρχήν φησι γενέσθαι ως έτυχε μέρη πρώτον τών ζώιων οίον κεφαλάς καί 
χείρας καί πόδας, έπειτα συνιέναι ταύτα <‘βουγενή ... εξανατέλλειν’>, ανδρο-
γενή δηλονότι βούπρωιρα, τουτέστιν εκ βοός καί ανθρώπου. καί όσα μέν ούτω 
συνέστη αλλήλοις ώστε δύνασθαι τυχείν σωτηρίας, εγένετο ζώια καί έμεινεν διά 
τό αλλήλοις εκπληρούν τήν χρείαν, τούς μέν οδόντας τέμνοντάς τε καί λεαίνοντας 
τήν τροφήν, τήν δέ γαστέρα πέττουσαν, τό δέ ήπαρ εξαιματούν. καί η μέν τού 
ανθρώπου κεφαλή τώι ανθρωπίνωι σώματι συνελθούσα σώιζεσθαι ποιεί τό όλον, 
τώι δέ τού βοός ου συναρμόζει καί διόλλυται: όσα γάρ μή κατά τόν οικείον συνήλθε 
λόγον, εφθάρη. ARISTOT. Phys. B 7. 198b 29 όπου μέν ούν άπαντα συνέβη 
ώσπερ κάν ει ένεκά του εγίνετο, ταύτα μέν εσώθη από τού αυτομάτου συστάντα 
επιτηδείως: όσα δέ μή ούτως, απώλετο καί απόλλυται, καθάπερ 'Ε. λέγει τά 
<‘βουγενή ανδρόπρωιρα’>. 
πολλά μέν αμφιπρόσωπα καί αμφίστερνα φύεσθαι, 
βουγενή ανδρόπρωιρα, τά δ' έμπαλιν εξανατέλλειν 
ανδροφυή βούκρανα, μεμειγμένα τήι μέν απ' ανδρών 
τήι δέ γυναικοφυή σκιεροίς ησκημένα γυίοις. 
SIMPL. Phys. 
381, 29 ειπόντος δέ τού 'Εμπεδοκλέους εν <τώι δευτέρωι τών Φυσικών> πρό
τής τών ανδρείων καί γυναικείων σωμάτων διαρθρώσεως ταυτί τά έπη: 
νύν δ' άγ', όπως ανδρών τε πολυκλαύτων τε γυναικών 
εννυχίους όρπηκας ανήγαγε κρινόμενον πύρ, 
τώνδε κλύ': ου γάρ μύθος απόσκοπος ουδ' αδαήμων. 
ουλοφυείς μέν πρώτα τύποι χθονός εξανέτελλον, 
αμφοτέρων ύδατός τε καί είδεος αίσαν έχοντες: 
τούς μέν πύρ ανέπεμπε θέλον πρός ομοίον ικέσθαι, 
ούτε τί πω μελέων ερατόν δέμας εμφαίνοντας 
ούτ' ενοπήν οίόν τ' επιχώριον ανδράσι γυίον. 
ταύτα ούν ειπόντος τού 'Εμπεδοκλέους εφίστησιν. ότι καί αυτός 
ως έοικε σπέρμα πρό τών ζώιων γεγονέναι φησί. καί τό <‘ουλοφυές μέν πρώ-
τα’> παρ' αυτού ειρημένον σπέρμα ήν ούπω <μελέων ερατόν δέμας> εμφαίνον ... 
ει δέ τό σπέρμα ήν, θαυμαστώς μοι δοκεί τό <‘ουλοφυές’> αυτώι επιπρέπειν. 
ουλοφυές γάρ εκείνο κυρίως εστίν, ό καθ' όλον εαυτό πάν εστιν, όπερ ούν 
εστι, μήπω γενομένης εν αυτώι διακρίσεως. 
Aristot. Phys. Β 8. 199b 7 έτι ανάγκη σπέρμα γενέσθαι πρώτον, αλλά 
μή ευθύς τά ζώια καί τό <‘ουλοφυές μέν πρώτα’> σπέρμα ήν. έτι καί εν 
τοίς φυτοίς ένεστι τό ένεκά του, ήττον δέ διήρθρωται. πότερον ούν καί εν 
τοίς φυτοίς εγίνετο ώσπερ τά <‘βουγενή ανδρόπρωιρα’> [B 61, 2] ούτω 
καί ‘αμπελογενή ελαιόπρωιρα’ ή ού; άτοπον γάρ. αλλά μήν έδει γε, είπερ 
καί εν τοίς ζώιοις. 
ARISTOT. de gen. anim. Α 18. 722b 10 φησί γάρ 
εν τώι άρρενι καί τώι θήλει οίον σύμβολον ενείναι, όλον δ' απ' ουδετέρου 
απιέναι, 
αλλά διέσπασται μελέων φύσις: η μέν εν ανδρός ... 
PLUT. Quaest. nat. 21. 917c ή καί τό συντρέφεσθαι 
καί συναγελάζεσθαι τά θήλεα τοίς άρρεσιν ανάμνησιν ποιεί τών αφροδισίων καί 
συνεκκαλείται τήν όρεξιν: ως επ' ανθρώπων 'Ε. εποίησε: 
τώι δ' επί καί πόθος είσι δι' όψιος αμμιμνήισκων(?). 
ARISTOT. de gen. anim. Α 17. 723a 23 
ει τό θήλυ καί τό άρρεν εν τήι κυήσει διαφέρει καθάπερ 'Ε. λέγει <‘εν ... αντι-
άσαντα’>. 
εν δ' εχύθη καθαροίσι: τά μέν τελέθουσι γυναίκες 
ψύχεος αντιάσαντα <τά δ' έμπαλιν άρρενα θερμού>. 
SCHOL. EUR. Phoen. 18 ‘μή σπείρε τέκνων άλοκα’: 
'Ε. ο φυσικός αλληγορών φησι <‘σχιστούς λειμώνας 'Αφροδίτης’>, εν οίς η 
τών παίδων γένεσίς εστιν. Ευριπίδης δέ ταυτόν τούτωι φάσκων τήν τε έννοιαν 
τήν αισχράν απέφυγε καί τοίς ονόμασιν οικείοις εχρήσατο καί τεχνικαίς ταίς 
μεταφοραίς, σπόρον καί άλοκα λέγων. 
σχιστούς λειμώνας ... 'Αφροδίτης. 
GALEN. ad Hippocr. Epid. VI 48 
[XVII A p. 1002 K]. τό μέντοι άρρεν εν τώι δεξιώι μέρει τής μήτρας κυΐσκεσθαι καί 
άλλοι τών παλαιοτάτων ανδρών ειρήκασιν: ο μέν γάρ Παρμενίδης ούτως έφη 
‘δεξιτεροίσι ... κούρας’ [28 B 17]: ο δ' 'Ε. ούτως: <‘εν ... μάλλον’>. 
εν γάρ θερμοτέρωι τοκάς άρρενος έπλετο γαστήρ(?): 
καί μέλανες διά τούτο καί αδρομελέστεροι άνδρες 
καί λαχνήεντες μάλλον. 
ARISTOT. de gen. anim. Δ 8. 777a 7 τό γάρ γάλα 
πεπεμμένον αίμά εστιν, αλλ' ου διεφθαρμένον. 'Ε. δ' ή ουκ ορθώς υπελάμβανεν 
ή ουκ εύ μετήνεγκε ποιήσας ως τό αίμα 
μηνός εν ογδοάτου δεκάτηι πύον έπλετο λευκόν. 
PROCL. in Rep. II 34, 25 Kroll ότι καί 'Ε. οίδεν τόν διπλούν τών 
γεννήσεων χρόνον. διό καί τάς 
γυναίκας καλεί <διγόνους καί τήν υπεροχήν τού πλήθους τών ημερών 
αυτός είπεν> καί ότι τά οκτάμηνα άγονα. καί εικότως: τών μέν γάρ επταμήνων 
ο πρώτος αριθμός ο <λε> εν αριθμοίς εστιν <#2> <η> <θ> <ιβ>, ών οι άκροι τόν διπλάσιον έχουσιν 
λόγον καί τήν διά πασών: τών δέ εννεαμήνων ο πρώτος αριθμός εν αριθμοίς συμ-
φώνοις <#2> <θ> <ιβ> <ιη>, ών οι άκροι τριπλάσιον έχουσιν λόγον: μεταξύ δέ τούτων σύμ-
φωνος άλλος ουκ έστι λόγος, ώστ' εικότως συμφωνίας ουκ ούσης άγονα τά οκτά-
μηνα. 
δίγονοι. 
RUFUS Ephes. d. nom. part. hom. 229p. 166, 11 Daremb. 
τό δέ βρέφος περιέχεται χιτώσι, τώι μέν λεπτώι καί μαλακώι: αμνίον αυτόν 'Ε. 
καλεί. 
αμνίον. 
SIMPL. de caelo 529, 28 
ει δέ τί σοι περί τώνδε λιπόξυλος έπλετο πίστις, 
πώς ύδατος γαίης τε καί αιθέρος ηελίου τε 
κιρναμένων είδη τε γενοίατο χροίά τε θνητών 
τόσσ', όσα νύν γεγάασι συναρμοσθέντ' 'Αφροδίτηι ... 
ATHEN. VIII 334 B ου λανθάνει δέ με καί ότι κοινώς 
πάντες οι ιχθύες <καμασήνες> υπό 'Εμπεδοκλέους ελέχθησαν τού φυσικού ούτως: 
πώς καί δένδρεα μακρά καί εινάλιοι καμασήνες ... 
SIMPL. de caelo 530, 5 καί μετ' 
ολίγα: 
ως δέ τότε χθόνα Κύπρις, επεί τ' εδίηνεν εν όμβρωι, 
είδεα ποιπνύουσα θοώι πυρί δώκε κρατύναι ... 
PLUT. Quaest. conv. V 10, 4 p. 685 F αυτών δέ 
τών ζώιων ουδέν άν χερσαίον ή πτηνόν ειπείν έχοις ούτω γόνιμον ως πάντα τά 
θαλάττια: πρός ό καί πεποίηκεν ο 'Ε: 
φύλον άμουσον άγουσα πολυσπερέων καμασήνων. 
SIMPL. de caelo 530, 8 
τών δ' όσ' έσω μέν πυκνά, τά δ' έκτοθι μανά πέπηγε, 
Κύπριδος εν παλάμηισι πλάδης τοιήσδε τυχόντα ... 
PLUT. Quaest. conv. I 2, 5 p. 618B 
καί τόν θεόν οράις, όν ‘αριστοτέχναν’ ημών ο Πίνδαρος [fr. 57] προσείπεν, ου 
πανταχού τό πύρ άνω τάττοντα καί κάτω τήν γήν αλλ' ως άν αι χρείαι τών σω-
μάτων απαιτώσι: <‘τούτο ... χελύων τε’>, φησίν 'Ε., <‘ένθ' ... ναιετάουσαν’>. 
DERS. de fac. i. orb. 1. 14 p. 927 F ουδέ τού πυρός τό μέν άνω περί τά 
όμματα αποστίλβον κατά φύσιν εστί, τό δ' εν κοιλίαι καί καρδίαι παρά φύσιν, αλλ' 
έκαστον οικείως καί χρησίμως τέτακται. <‘ναί ... χελύων τε’> καί παντός οστρέου 
φύσιν, ώς φησιν ο 'Εμπεδοκλής καταμανθάνων <‘ένθ' ... ναιετάουσαν’>. 
τούτο μέν εν κόγχαισι θαλασσονόμων βαρυνώτοις, 
ναί μήν κηρύκων τε λιθορρίνων χελύων τε: 
ένθ' όψει χθόνα χρωτός υπέρτατα ναιετάουσαν. 
PLUT. Quaest. conv. III 2, 2 p. 649 C 
τό δ' αειθαλές τούτο καί ώς φησιν 'Ε. <εμπεδόφυλλον> ουκ έστι θερμότητος: 
ουδέ γάρ ψυχρότητος τό φυλλοροείν .... ένιοι μέν ούν ομαλότητι κράσεως οίονται 
παραμένειν τό φύλλον. 'Ε. δέ πρός τούτωι καί πόρων τινά συμμετρίαν αιτιάται 
τεταγμένως καί ομαλώς τήν τροφήν διιέντων ώστε αρκούντως επιρρείν. THEOPHR. 
de caus. plant. I 13, 2 ει δέ καί συνεχώς ο αήρ ακολουθοίη τούτοις [sc. τοίς δέν-
δροις], ίσως ουδέ τά παρά τών ποιητών λεγόμενα δόξειεν άν αλόγως έχειν ουδ' 
ως 'Ε. <αείφυλλα> καί <εμπεδόκαρπά> φησι <θάλλειν ‘καρπών ... ενιαυτόν’>, 
υποτιθέμενός τινα τού αέρος κράσιν, τήν εαρινήν, κοινήν. 
<δένδρεα δ'> εμπεδόφυλλα καί εμπεδόκαρπα τέθηλεν 
καρπών αφθονίηισι κατ' ηέρα πάντ' ενιαυτόν. 
ARISTOT. de gen. anim. Α 23. 731a 1 εν δέ τοίς φυ-
τοίς μεμειγμέναι αύται αι δυνάμεις εισί καί ου κεχώρισται τό θήλυ τού άρρενος. διό 
καί γεννάι αυτά εξ αυτών καί προΐεται ου γονήν, αλλά κύημα τά καλούμενα σπέρ-
ματα. καί τούτο καλώς λέγει 'Ε. ποιήσας <‘ούτω ... ελαίας’>. τό τε γάρ ωιόν 
κύημά εστι καί έκ τινος αυτού γίγνεται τό ζώιον, τό δέ λοιπόν τροφή, καί τού 
σπέρματος [καί] εκ μέρους γίγνεται τό φυόμενον, τό δέ λοιπόν τροφή γίγνεται 
τώι βλαστώι καί τήι ρίζηι τήι πρώτηι. THEOPHR. de caus. plant. I 7, 1 τά δέ 
σπέρματα πάντων έχει τινά τροφήν εν αυτοίς, ή συναποτίκτεται τήι αρχήι κα-
θάπερ εν τοίς ωιοίς. ήι καί ου κακώς 'Εμπεδοκλής είρηκε φάσκων <ωιοτοκείν 
μακρά δένδρεα>: παραπλησία γάρ τών σπερμάτων η φύσις τοίς ωιοίς. 
ούτω δ' ωιοτοκεί μακρά δένδρεα πρώτον ελαίας ... 
PLUT. Quaest. conv. V 8, 2 p. 683 D ταύτα μέν 
ούν έφαμεν ημείς μετρίως λέγεσθαι: τού δ' 'Εμπεδοκλέους ειρηκότος 
ούνεκεν οψίγονοί τε σίδαι καί υπέρφλοια μήλα 
τό μέν τών σιδών επίθετον νοείν, ότι τού φθινοπώρου λήγοντος ήδη καί τών 
καυμάτων μαραινομένων εκπέττουσι τόν καρπόν: ασθενή γάρ αυτών τήν 
υγρότητα καί γλίσχραν ούσαν ουκ εάι λαβείν σύστασιν ο ήλιος ... τά δέ 
μήλα καθ' ήντινα διάνοιαν ο σοφός <υπέρφλοια> προσειρήκοι, διαπορείν ... 
3. ειπόντος ούν εμού ταύτα γραμματικοί τινες έφασαν 
<υπέρφλοια> λελέχθαι τά μήλα διά τήν ακμήν: τό γάρ άγαν ακμάζειν καί 
τεθηλέναι φλοίειν υπό τών ποιητών λέγεσθαι. 
επεί τοίνυν μάλιστα τών καρπών η χλωρότης 
καί τό τεθηλέναι τώι μήλωι παραμένει, <υπέρφλοιον> αυτό τόν φιλόσοφον 
προσαγορεύσαι. 
PLUT. Quaest. nat. 2 p. 912 C τών δ' ομβρίων τό 
εύτρεπτον αι σήψεις κατηγορούσιν, ευσηπτότερα γάρ εστι τών ποταμίων καί 
φρεατιαίων: η δέ πέψις έοικεν είναι σήψις ως 'Εμπεδοκλής μαρτυρεί λέγων <‘οίνος 
... ύδωρ’>. 31 p. 919 C ή φύ<σει σηπτικόν> τό οινώδές εστιν ώς φησιν 'Ε. <οίνον 
από φλοιού πέλεσθαι σαπέν εν ξύλωι ύδωρ>. ARISTOT. Top. Δ 5. 127a 17 
ομοίως δ' ουδ' ο οίνός εστιν ύδωρ σεσηπός, καθάπερ 'Εμπ. φησι <‘σαπέν ύδωρ’>. 
απλώς γάρ ουκ έστιν ύδωρ. 
οίνος από φλοιού πέλεται σαπέν εν ξύλωι ύδωρ. 
ARISTOT. Meteor. Δ 9. 387b 4 
ταυτά τρίχες καί φύλλα καί οιωνών πτερά πυκνά 
καί λεπίδες γίγνονται επί στιβαροίσι μέλεσσιν. 
PLUT. de fort. 3 p. 98 D τά μέν γάρ ώπλι-
σται κέρασι καί οδούσι καί κέντροις, 
αυτάρ εχίνοις 
οξυβελείς χαίται νώτοις επιπεφρίκασι. 
ARISTOT. de sens. 2 p. 437b 23 
'Ε. δ' έοικε νομίζοντι οτέ μέν εξιόντος τού φωτός, ώσπερ είρηται πρότερον, βλέπειν. 
λέγει γούν ούτως: <‘ως ... ήεν’>, οτέ μέν ούτως οράν φησιν, οτέ δέ ταίς απορροίαις 
ταίς από τών ορωμένων. ALEX. Z. d. St. p. 23, 8 Wendl. καί πρώτόν γε 
παρατίθεται αυτού τά έπη, δι' ών ηγείται καί αυτός πύρ είναι τό φώς καί τούτο εκ 
τών οφθαλμών προχείσθαί τε καί εκπέμπεσθαι καί τούτωι τό οράν γίνεσθαι. απει-
κάζει γάρ διά τών επών τό εκπεμπόμενον από τής όψεως φώς τώι διά τών λυχνού-
χων φωτί. ως γάρ οδοιπορείν τις νυκτός μέλλων λύχνον παρασκευασάμενος εντί-
θησιν εις <λαμπτήρα> (ο γάρ λαμπτήρ τά μέν έξωθεν πνεύματα απείργει τε καί κω-
λύει, τού δέ πυρός τό λεπτότατον εις τό έξω διίησιν, όπερ εστί <φώς>), ούτω, φησίν, 
καί εν ταίς <μήνιγξι> καθειργόμενον τό <πύρ> υπό λεπτών υμένων περιέχεται, οί 
τά μέν έξωθεν προσπίπτοντα λυμαντικά τού πυρός απείργουσι καί ουκ εώσιν 
ενοχλείν τήι κόρηι, τό δέ λεπτότατον τού πυρός εις τό έξω διιάσιν. <αμουργούς> 
δέ τούς <λαμπτήρας> λέγοι άν τούς απειρκτικούς από τού απερύκειν τά πνεύ-
ματα καί σκέπειν τό περιεχόμενον υπ' αυτών πύρ: ή <αμουργούς> τούς πυκνούς 
καί διά πυκνότητα απερύκοντας τά πνεύματα. <ταναόν> δέ τό πύρ τό διά λεπτό-
τητα τεινόμενόν τε καί διεκπίπτειν διά τών πυκνών δυνάμενον. <κατά βηλόν> 
δέ κατά τόν ουρανόν. ''Ομηρος ‘ρίπτασκεν τεταγών από βηλού, όφρ' άν ίκηται 
γήν ολιγηπελέων’ [O 23]. <λεπτήισι δέ οθόνηισιν εχεύατο κύκλοπα κού-
ρην> είπεν αντί τού ‘λεπτοίς υμέσι περιέλαβε τήν κυκλοτερή κόρην’, πρός τό όνομα 
τής <κόρης> χρησάμενος ποιητικώς ταίς <οθόναις> αντί τών υμένων. δείξας δέ αυτόν 
διά τούτων τών επών ταύτα λέγοντα, προστίθησι τό ‘οτέ μέν ούτως οράν φησιν, 
οτέ δέ ταίς απορροίαις ταίς από τών ορωμένων’ απορρείν τινα, ά προσπίπτοντα 
τήι όψει, όταν εναρμόσηι τοίς εν αυτήι πόροις τώι είναι σύμμετρα, είσω τε χωρείν 
καί ούτως τό οράν γίνεσθαι. ταύτης τής δόξης καί Πλάτων μνημονεύει ως ούσης 
'Εμπεδοκλέους εν Μένωνι [Α 92 I 307, 3] καί ορίζεται κατά τήν δόξαν τήν 
εκείνου τό χρώμα απορροήν σωμάτων όψει σύμμετρον καί αισθητήν. 
ως δ' ότε τις πρόοδον νοέων ωπλίσσατο λύχνον 
χειμερίην διά νύκτα, πυρός σέλας αιθομένοιο, 
άψας παντοίων ανέμων λαμπτήρας αμοργούς, 
οί τ' ανέμων μέν πνεύμα διασκιδνάσιν αέντων, 
φώς δ' έξω διαθρώισκον, όσον ταναώτερον ήεν, 
λάμπεσκεν κατά βηλόν ατειρέσιν ακτίνεσσιν: 
ώς δέ τότ' εν μήνιγξιν εεργμένον ωγύγιον πύρ 
λεπτήισίν <τ'> οθόνηισι λοχάζετο κύκλοπα κούρην, 
<αί> χοάνηισι δίαντα τετρήατο θεσπεσίηισιν: 
αί δ' ύδατος μέν βένθος απέστεγον αμφιναέντος, 
πύρ δ' έξω διίεσκον, όσον ταναώτερον ήεν. 
SIMPL. Phys. 331, 3 καί τά μόρια τών ζώιων από 
τύχης γενέσθαι τά πλείστά φησιν ως όταν λέγηι ‘η <δέ χθών ... μάλιστα’> 
[Β 98, 1]. καί πάλιν 
η δέ φλόξ ιλάειρα μινυνθαδίης τύχε γαίης 
καί εν άλλοις <‘Κύπριδος ... τυχόντα’> [B 75, 2]. καί πολλά άν τις εύροι εκ 
τών 'Εμπεδοκλέους <Φυσικών> τοιαύτα παραθέσθαι. 
SIMPL. de caelo 529, 21 
αλλά καί περί γενέσεως τών οφθαλμών τών σωματικών τούτων λέγων επήγαγεν: 
εξ ών όμματ' έπηξεν ατειρέα δί' 'Αφροδίτη. 
SIMPL. de caelo 529, 24 καί μετ' 
ολίγον: 
γόμφοις ασκήσασα καταστόργοις 'Αφροδίτη. 
ARISTOT. Poet. 21. 1458a 4 αφηιρημένον δέ οίον 
τό κρί καί τό δώ καί <‘μία ... όψ’>. STRABO VIII p. 364 
παρ' 'Εμπεδοκλεί δέ <‘μία ... όψ’>, η όψις. 
μία γίγνεται αμφοτέρων όψ. 
PLUT. Quaest. nat. 19 p. 916D σκόπει δή κατ' 
'Εμπεδοκλέα 
γνούς, ότι πάντων εισίν απορροαί, όσσ' εγένοντο ... 
ου γάρ ζώιων μόνον ουδέ φυτών ουδέ γής καί θαλάττης, αλλά καί λίθων άπεισιν 
ενδελεχώς πολλά ρεύματα καί χαλκού καί σιδήρου: καί γάρ φθείρεται πάντα καί 
όλωλε τώι ρείν αεί τι καί φέρεσθαι συνεχώς. 
PLUT. Quaest. conviv. IV 1, 3 p. 663 A 
είτε γάρ εξ ομοίων αναλαμβάνει τό οικείον η φύσις καί εις τόν όγκον αυτόθεν η 
ποικίλη τροφή πολλάς μεθιείσα ποιότητας εξ εαυτής εκάστωι μέρει τό πρόσφορον 
αναδίδωσιν: ώστε γίγνεσθαι τό τού 'Εμπεδοκλέους <‘ως γλυκύ ... επ' οξύ δαλε- 
ρόν δαλερού’> κτλ. MACROB. Sat. VII 5, 17 scimus autem similibus 
similia nutriri ... singula ad se similitudinem sui rapere testis Empedocles 
qui ait <‘ως ... έβη, θερμόν δ' εποχεύετο θερμώι’>. 
ώς γλυκύ μέν γλυκύ μάρπτε, πικρόν δ' επί πικρόν όρουσεν, 
οξύ δ' επ' οξύ έβη, δαερόν δ' εποχείτο δαηρώι. 
ALEX. Quaest. II 23 [oben I 306, 16ff.] 
ύδωρ 
οίνωι ... μάλλον ενάρθμιον, αυτάρ ελαίωι 
ουκ εθέλει. 
ARISTOT. de gen. anim. Β 8. 747a 34 
'Ε. δ' αιτιάται τό μείγμα 
τό τών σπερμάτων γίνεσθαι πυκνόν εκ μαλακής τής γονής ούσης εκατέρας: συναρ-
μόττειν γάρ τά κοίλα τοίς πυκνοίς αλλήλων, εκ δέ τών τοιούτων γίνεσθαι εκ μαλα-
κών σκληρόν ώσπερ <τώι καττιτέρωι μειχθέντα τόν χαλκόν>, λέγων ούτ' 
επί τού χαλκού καί τού καττιτέρου τήν αιτίαν ορθώς ... ούθ' όλως εκ γνωρίμων 
ποιούμενος τάς αρχάς. τά γάρ κοίλα καί τά στερεά αρμόττοντα αλλήλοις πώς 
ποιεί τήν μίξιν οίον <οίνου καί ύδατος>; 
PLUT. de def. or. 41 p. 433 B άλλα γάρ άλλοις 
οικεία καί πρόσφορα καθάπερ τής μέν πορφύρας ο κυανός τής δέ κόκκου τό νίτρον 
δοκεί τήν βαφήν άγειν μεμιγμένον, 
βύσσωι δέ γλαυκής κόκκος καταμίσγεται ακτής, 
ως 'Ε. είρηκε. 
PLUT. Quaest. nat. 39 cur aqua in summa parte alba, 
in fundo vero nigra spectatur? an quod profunditas nigredinis mater est, 
ut quae solis radios prius quam ad eam descendant, obtundat et labefactet? 
superficies autem quoniam continuo a sole afficitur, candorem luminis 
recipiat oportet. quod ipsum et Empedocles approbat: 
et niger in fundo fluvii color exstat ab umbra, 
atque cavernosis itidem spectatur in antris. 
SIMPL. de caelo 529, 26 καί τήν 
αιτίαν λέγων τού τούς μέν εν ημέραι τούς δέ εν νυκτί κάλλιον οράν 
Κύπριδος, φησίν, εν παλάμηισιν ότε ξύμ πρώτ' εφύοντο. 
SIMPL. Phys. 300, 19 καί γάρ λό-
γωι τινί ποιεί σάρκας καί οστούν καί τών άλλων έκαστον. λέγει γούν <εν τώι 
πρώτωι τών Φυσικών: ‘η ... θεσπεσίηθεν’> τουτέστιν από τών θείων αιτίων 
καί μάλιστα τής Φιλίας ήτοι `Αρμονίας: ταίς γάρ ταύτης κόλλαις αρμόζεται. 
ARISTOT. de anima Α 5. 410a 1 ου γάρ οπωσούν έχοντα τά στοιχεία τούτων έκα-
στον αλλά λόγωι τινί καί συνθέσει, καθάπερ φησί 'Ε. τό οστούν: <‘η ... γένοντο’>. 
Paraphrase bei Simpl. zu d. St. 68, 5 Hayd. <‘επίηρος’> δέ, τουτέστιν εναρ-
μόνιος, είρηται η γή ως κύβος κατά τήν Πυθαγόρειον παράδοσιν: τόν γάρ κύβον 
διά τό δώδεκα μέν έχειν πλευράς οκτώ δέ γωνίας έξ δέ επίπεδα τήν αρμονικήν 
ποιούντα αναλογίαν αρμονίαν εκάλουν. <‘χόανα’> δέ καί παρά τώι ποιητήι, εν οίς 
η τών μιγνυμένων γίνεται κράσις, αγγεία: ‘φύσαι δ' εν χοάνοισιν εείκοσι πάσαι 
εφύσων’ [S 470], ά καί <‘εύστερνα’> ως πλατέα διά τό χωρητικόν καλεί. μίγνυσι 
δέ πρός τήν τών οστών γένεσιν τέσσαρα μέν πυρός μέρη, διά τό ξηρόν καί λευκόν 
χρώμα ίσως πλείστου λέγων αυτά μετέχειν πυρός, δύο δέ γής καί έν μέν αέρος 
έν δέ ύδατος, ά δή άμφω <‘νήστιν αίγλην’> προσαγορεύει, <νήστιν> μέν διά τό 
υγρόν από τού νάειν καί ρείν, <αίγλην> δέ ως διαφανή. 
η δέ χθών επίηρος εν ευστέρνοις χοάνοισι 
τώ δύο τών οκτώ μερέων λάχε Νήστιδος αίγλης, 
τέσσαρα δ' `Ηφαίστοιο: τά δ' οστέα λευκά γένοντο 
`Αρμονίης κόλληισιν αρηρότα θεσπεσίηθεν. 
ARISTOT. de part. anim. Α 1 p. 640a 18 η γάρ γένεσις 
ένεκα τής ουσίας εστίν, αλλ' ουχ η ουσία ένεκα τής γενέσεως. διόπερ 'Εμπεδοκλής 
ουκ ορθώς είρηκε λέγων υπάρχειν πολλά τοίς ζώιοις διά τό συμβήναι ούτως εν τήι 
γενέσει οίον καί τήν <ράχιν> τοιαύτην έχειν ότι στραφέντος καταχθήναι συνέβη. 
SIMPL. Phys. 32, 3 καλεί δέ τό μέν 
πύρ καί ''Ηφαιστον (B 96, 3) καί ήλιον (21, 3 u. a.) καί φλόγα (85), τό δέ ύδωρ 
όμβρον (73, 1 u. a.), τόν δέ αέρα αιθέρα (100, 7 u. a.). λέγει ούν πολλαχού μέν 
ταύτα καί εν τούτοις δέ τοίς έπεσιν <‘η δέ ... σαρκός’> vgl. AET. v 22 [A 78 
I 299, 5]. EBEND. 331, 3 καί τά μόρια τών ζώιων από τύχης γενέσθαι τά 
πλείστά φησιν ως όταν λέγηι <‘η δέ ... μάλιστα’>. 
η δέ χθών τούτοισιν ίση συνέκυρσε μάλιστα, 
`Ηφαίστωι τ' όμβρωι τε καί αιθέρι παμφανόωντι, 
Κύπριδος ορμισθείσα τελείοις εν λιμένεσσιν, 
είτ' ολίγον μείζων είτε πλεόνεσσιν (?) ελάσσων: 
εκ τών αίμά τε γέντο καί άλλης είδεα σαρκός. 
THEOPHR. de sens. 9 [A 86 i 302, 11ff]. 
<κώδων. σάρκινος όζος>. 
ARISTOT. de respir. 7 p. 473a 15 λέγει 
δέ περί αναπνοής καί 'Ε., ου μέντοι τίνος γ' ένεκα ουδέ περί πάντων τών ζώιων 
ουδέν ποιεί δήλον είτε αναπνέουσιν είτε μή. καί περί τής διά τών μυκτήρων 
αναπνοής λέγων (V. 4) οίεται καί περί τής κυρίας λέγειν αναπνοής ... 473b 1 
γίνεσθαι δέ φησι τήν αναπνοήν καί εκπνοήν διά τό φλέβας είναί τινας, εν αίς ένεστι 
μέν αίμα, ου μέντοι πλήρεις εισίν αίματος (V. 1), έχουσι δέ πόρους εις τόν έξω 
αέρα, τών μέν τού σώματος μορίων ελάττους, τών δέ τού αέρος μείζους: διό τού 
αίματος πεφυκότος κινείσθαι άνω καί κάτω, κάτω μέν φερομένου εισρείν τόν αέρα 
καί γίνεσθαι αναπνοήν, άνω δ' ιόντος εκπίπτειν θύραζε καί γίνεσθαι τήν εκπνοήν, 
παρεικάζων τό συμβαίνον ταίς κλεψύδραις: <‘ώδε ... οπίσσω’>. 
ώδε δ' αναπνεί πάντα καί εκπνεί: πάσι λίφαιμοι 
σαρκών σύριγγες πύματον κατά σώμα τέτανται, 
καί σφιν επί στομίοις πυκιναίς τέτρηνται άλοξιν 
ρινών έσχατα τέρθρα διαμπερές, ώστε φόνον μέν 
κεύθειν, αιθέρι δ' ευπορίην διόδοισι τετμήσθαι. 
ένθεν έπειθ' οπόταν μέν απαΐξηι τέρεν αίμα, 
αιθήρ παφλάζων καταΐσσεται οίδματι μάργωι, 
εύτε δ' αναθρώισκηι, πάλιν εκπνέει, ώσπερ όταν παίς 
κλεψύδρηι παίζουσα διειπετέος χαλκοίο -- 
εύτε μέν αυλού πορθμόν επ' ευειδεί χερί θείσα 
εις ύδατος βάπτηισι τέρεν δέμας αργυφέοιο, 
ουδείς άγγοσδ' όμβρος εσέρχεται, αλλά μιν είργει 
αέρος όγκος έσωθε πεσών επί τρήματα πυκνά, 
εισόκ' αποστεγάσηι πυκινόν ρόον: αυτάρ έπειτα 
πνεύματος ελλείποντος εσέρχεται αίσιμον ύδωρ. 
ώς δ' αύτως, όθ' ύδωρ μέν έχηι κατά βένθεα χαλκού 
πορθμού χωσθέντος βροτέωι χροΐ ηδέ πόροιο, -- 
αιθήρ δ' εκτός έσω λελιημένος όμβρον ερύκει, 
αμφί πύλας ηθμοίο δυσηχέος άκρα κρατύνων, 
εισόκε χειρί μεθήι, τότε δ' αύ πάλιν, έμπαλιν ή πρίν, 
πνεύματος εμπίπτοντος υπεκθέει αίσιμον ύδωρ. 
ώς δ' αύτως τέρεν αίμα κλαδασσόμενον διά γυίων 
οππότε μέν παλίνορσον απαΐξειε μυχόνδε, 
αιθέρος ευθύς ρεύμα κατέρχεται οίδματι θύον, 
εύτε δ' αναθρώισκηι, πάλιν εκπνέει ίσον οπίσσω. 
PLUT. de curios. 11 p. 520 E καί καθά-
περ οι κυνηγοί τούς σκύλακας ουκ εώσιν εκτρέπεσθαι καί διώκειν πάσαν οδμήν, 
αλλά τοίς ρυτήρσιν έλκουσι καί ανακρούουσι καθαρόν αυτών φυλάττοντες καί 
άκρατον τό αισθητήριον επί τό οικείον έργον, ίν' ευτονώτερον εμφύηται τοίς ίχνεσι 
<‘τέρματα ... ερευνών’>, ούτω κτλ. DERS. Quaest. nat. 23 p. 917 E πότερον αι 
κύνες, ώς φησιν ο 'Ε., <‘κέμματα [!] ... ερευνώσαι’> τάς απορροάς αναλαμβάνου-
σιν, <άς εναπολείπει τά θηρία τήι ύληι,> ταύτας δέ τού έαρος εξαμαυρούσι 
καί συγχέουσιν αι πλείσται τών φυτών καί τών υλημάτων οσμαί κτλ. ALEX. q. f. 
problem. III 102 (p. 22, 7 Usen., zur Aporie διά τί αι κύνες ουκ οσφραίνουσι 
τών ιχνών, όταν αποθάνηι δασύπους) ζώντος μέν ούν διά τό συνεχή είναι τήν 
οσμήν από τού θηρίου αισθάνονται, τεθνεώτος δέ πέπαυται ρέουσα: ου γάρ κατα-
λείπει, ώσπερ 'Ε., ως <‘απέλειπε ... περιποία [!]’>, ουχ οίόν τε γάρ διασπάσθαι 
τήν οσμήν ουδέ τήν χρόαν, αλλ' όταν αποθάνηι κακείνα 
καί αυτή έφθαρται. ANON. IN PLAT. Theaet. 70, 48 'Ε. απορροάς 
απολείπει καί φησιν, ότι ανιχνεύουσι οι κύνες <‘κέρματ<α θηρείων> μελέων’>. 
<αδύνατον δέ> τούτό γ' ότ<αν ήι απο>θνήσκον<τα τά ζώια>. 
κέρματα θηρείων μελέων μυκτήρσιν ερευνών, 
<ζώονθ'> όσσ' (?) απέλειπε ποδών απαλήι περί ποίηι ... 
THEOPHR. de sens. 31 A 86 (I 305, 8) 
ώδε μέν ούν πνοιής τε λελόγχασι πάντα καί οσμών. 
SIMPL. Phys. 331, 10 καί πολλά 
άν τις εύροι <εκ τών 'Εμπεδοκλέους Φυσικών> τοιαύτα παραθέσθαι ώσπερ καί 
τούτο: 
τήιδε μέν ούν ιότητι Τύχης πεφρόνηκεν άπαντα. 
SIMPL. Phys. 331, 13 καί μετ' ολίγον: 
καί καθ' όσον μέν αραιότατα ξυνέκυρσε πεσόντα ... 
PORPHYR. de Styge ap. Stob. Ecl. 
I 49, 53 p. 424, 14 W. 'Ε. τε ούτω φαίνεται ως οργάνου πρός σύνεσιν τού αίματος 
όντος λέγειν <‘αίματος ... νόημα’>. 
αίματος εν πελάγεσσι τεθραμμένη αντιθορόντος, 
τήι τε νόημα μάλιστα κικλήσκεται ανθρώποισιν: 
αίμα γάρ ανθρώποις περικάρδιόν εστι νόημα. 
ARISTOT. de anima Γ 4. 427a 21 οί γε αρχαίοι τό 
φρονείν καί τό αισθάνεσθαι ταυτόν είναί φασιν, ώσπερ καί 'Ε. είρηκε <‘πρός ... 
ανθρώποισιν’> καί εν άλλοις <‘όθεν ... παρίσταται’> [B 108]. Metaph. Γ 5. 
1009b 17 'Ε. μεταβάλλοντας τήν έξιν μεταβάλλειν φησί τήν φρόνησιν <‘πρός ... 
ανθρώποισιν’>. καί εν ετέροις δέ λέγει ότι <‘όσσον ... παρίστατο’> [B 108]. 
πρός παρεόν γάρ μήτις αέξεται ανθρώποισιν. 
THEOPHR. de sensu 10 [A 86 I 302, 22] 
εκ τούτων <γάρ> πάντα πεπήγασιν αρμοσθέντα 
καί τούτοις φρονέουσι καί ήδοντ' ηδ' ανιώνται. 
ARISTOT. Metaph. Γ 5. 1009b 18 
καί εν ετέροις δέ λέγει ότι <‘όσσον ... παρίστατο’>. de anima Γ 3. 427 a 24 
καί εν άλλοις <‘όθεν σφίσιν ... παρίσταται’>. PHILOP. Z. d. 
St. 486, 13 ο γάρ 'Ε. τάς διαφοράς τών <ονειράτων> λέγων φησίν ότι εκ τών 
καθ' ημέραν ενεργημάτων αι νυκτεριναί γίνονται φαντασίαι: ταύτην δέ τήν φαν-
τασίαν <φρόνησιν> καλεί εν οίς φησιν <‘όθεν ... παρίσταται’>. 
SIMPL. z. d. St. 202, 30 καί <τό φρονείν> εν τοίς <ονείροις αλλοία παρίστα-
ται> κτλ. (Herod. VII 16, 2. Hipp. de morbo sacro 17). 
όσσον <γ'> αλλοίοι μετέφυν, τόσον άρ σφισιν αιεί 
καί τό φρονείν αλλοία παρίσταται ... 
ARISTOT. de anima Α 2. 404b 8 
όσοι δ' επί τό γινώσκειν καί τό αισθάνεσθαι τών όντων [sc. απέβλεψαν], ούτοι 
δέ λέγουσι τήν ψυχήν τάς αρχάς, οι μέν πλείους ποιούντες οι δέ μίαν ταύτην, 
ώσπερ 'Ε. μέν εκ τών στοιχείων πάντων, είναι δέ καί έκαστον ψυχήν τούτων λέγων 
ούτω: <‘γαίηι ... λυγρώι’>. Metaph. Β 4. 1000b 5 η δέ γνώσις τού ομοίου 
τώι ομοίωι: <‘γαίηι μέν γάρ, φησί, γαίαν ... λυγρώι’>. 
γαίηι μέν γάρ γαίαν οπώπαμεν, ύδατι δ' ύδωρ, 
αιθέρι δ' αιθέρα δίον, ατάρ πυρί πύρ αίδηλον, 
στοργήν δέ στοργήι, νείκος δέ τε νείκεϊ λυγρώι. 
PAP. OXYRH. 1609 XIII 94 δοκήι 
δέ εκεί φαίνεσθαι: ου γάρ επ' εκείνου τού κατόπτρου οράται, αλλ' η ανάκλασις 
επί τόν ορώντα#113. περί μέν ούν τούτων εν τοίς εις τόν Τίμαιον είρηται. ου δεί δέ 
είδωλον τοιούτον ακούειν οίον τό κατά Δημόκριτον ή 'Επίκουρον ή ως 'Εμπεδοκλής 
<απορροάς> φαίη άν απιέναι από εκάστου τών κατοπτριζομένων καί τ<οίς> <<όμ-
μασιν ώς>περ εούσας <εικόνας> εναρμόζεσθαι>. 
HIPPOL. Ref. VII 29 (p. 214 W.) τοιαύτη τις η 
κατά τόν 'Εμπεδοκλέα ημίν η τού κόσμου γένεσις καί φθορά καί σύστασις εξ αγαθού 
καί κακού συνεστώσα φιλοσοφείται. είναι δέ φησι καί νοητήν τρίτην τινά δύναμιν, 
ήν καί εκ τούτων επινοείσθαι δύνασθαι, λέγων ώδέ πως: <‘ει γάρ ... αίσαν’>. 
... 30 (p. 216) τούς 'Εμπεδοκλέους λανθάνεις διδάσκων κα-
θαρμούς ... λύεις τούς υπό τού θεού συνηρμοσμένους γάμους τοίς 'Εμπεδοκλέους 
ακολουθών δόγμασιν, ίνα σοι φυλαχθήι τό τής φιλίας έργον έν αδιαίρετον. διαιρεί 
γάρ ο γάμος κατά 'Εμπεδοκλέα τό έν καί ποιεί πολλά, καθώς απεδείξαμεν. 
ebenda VI 12 (p. 138) πάντα γάρ, φησίν, ενόμιζε 
τά μέρη τού πυρός τά <ορατά καί τά> αόρατα <φρόνησιν έχειν 
καί> γνώμην ίσην (statt νώματος αίσαν). SEXT. adv. math. VIII 286 'Ε. έτι 
παραδοξότερον πάντα ηξίου λογικά τυγχάνειν καί ου ζώια μόνον αλλά καί 
φυτά ρητώς γράφων <‘πάντα ... αίσαν’>. 
ει γάρ κέν σφ' αδινήισιν υπό πραπίδεσσιν ερείσας 
ευμενέως καθαρήισιν εποπτεύσηις μελέτηισιν, 
ταύτά τέ σοι μάλα πάντα δι' αιώνος παρέσονται, 
άλλα τε πόλλ' από τώνδ' εκτήσεαι: αυτά γάρ αύξει 
ταύτ' εις ήθος έκαστον, όπη φύσις εστίν εκάστωι. 
ει δέ σύ γ' αλλοίων επορέξεαι, οία κατ' άνδρας 
μυρία δειλά πέλονται ά τ' αμβλύνουσι μερίμνας, 
ή σ' άφαρ εκλείψουσι περιπλομένοιο χρόνοιο 
σφών αυτών ποθέοντα φίλην επί γένναν ικέσθαι: 
πάντα γάρ ίσθι φρόνησιν έχειν καί νώματος αίσαν. 
DIOG. VIII 59 aus Satyros (αυτόν 
['Εμπεδοκλέα] επαγγέλλεσθαι ...) CLEM. Strom. 
VI 3o [II 445, 16 St. s. A 14 I 284, 18] 
φάρμακα δ' όσσα γεγάσι κακών καί γήραος άλκαρ 
πεύσηι, επεί μούνωι σοί εγώ κρανέω τάδε πάντα. 
παύσεις δ' ακαμάτων ανέμων μένος οί τ' επί γαίαν 
ορνύμενοι πνοιαίσι καταφθινύθουσιν αρούρας: 
καί πάλιν, ήν εθέληισθα, παλίντιτα πνεύματ(α) επάξεις: 
θήσεις δ' εξ όμβροιο κελαινού καίριον αυχμόν 
ανθρώποις, θήσεις δέ καί εξ αυχμοίο θερείου 
ρεύματα δενδρεόθρεπτα, τά τ' αιθέρι ναιήσονται(?), 
άξεις δ' εξ 'Αίδαο καταφθιμένου μένος ανδρός,
Επιστροφή στα περιεχόμενα